فیلترینگ تلگرام موجب شد، به سراغ روش های مورد استفاده در فیلترینگ و تکنولوژی های عبور از سد آن برویم تا ببینیم که در هنگام فیلترینگ دقیقا چه اتفاقی رخ می‌دهد. مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
فیلترینگ تلگرام چگونه کار می‌کند
فیلترینگ تلگرام بالاخره عملی شد، هرچند که این روش نیز نتوانست چندان از محبوبیت و استفاده از تلگرام در بین مخاطبین فارسی زبان این اپلیکیشن نکاسته است. علی‌رغم فیلترینگ تلگرام، استفاده از این اپلیکیشن کماکان امکان پذیر است، هرچند این مساله کاربران را با مشکلات متعددی رو به رو ساخته است.
بیشتر بخوانید: فیلترینگ تلگرام دسترسی به بعضی از سایت ها را نیز مختل کرد!
در این مقاله، قصد داریم به روش‌های مختلفی که برای فیلترینگ تلگرام و سایر اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود، بپردازیم. به این منظور، ابتدا برخی مبانی پایه‌ای مربوط به کامپیوتر را تشریح خواهیم نمود و در انتها به روش‌های مورد نظر در فیلترینگ اپلیکیشن‌ها و به دنبال آن فیلترینگ تلگرام خواهیم پرداخت.
هر دستگاه متصل به اینترنت، از آدرس منحصر به فردی به نام آی پی (IP) که به صورت یک رشته عددی نشان داده می‌شود، استفاده می‌کند. آی پی آدرس همانند کد پستی، امکان فرستادن و دریافت بسته‌ها را به یک آدرس مشخص، امکان پذیر می‌کند. به عنوان مثال، زمانی که از یک وب سایت استفاده می‌نمایید، با وارد کردن آدرس آن به صورت نوشتاری، این آدرس به صورت کد آی پی ترجمه شده و شما را به آن وب سایت خاص متصل می‌نماید.
بیشتر بخوانید: آموزش استفاده از وی پی ان ؛ از نصب تا انجام تنظیمات دلخواه در VPN به زبانی ساده
فرض کنید، قصد دارید نامه‌ای را به دوستتان ارسال نمایید. با نوشتن مشخصات مورد نظر و کد پستی بر روی نامه و تحویل آن به اداره پست، اینکار انجام می‌پذیرد. مامور اداره پست نیز در مقصد، طبق دستورالعمل‌هایی که دارد، نامه را به صندوق پستی نصب شده درب منزل می‌اندازد یا اینکه، با زدن درب منزل نامه را به شما تحویل می‌دهد.
در هنگام استفاده از اینترنت نیز، دستورالعمل‌های مختلفی برای نحوه ارتباط با یک آدرس خاص وجود دارد. پورت (Port) به عنوان درگاه، به کامپیوتر شما اجازه می‌دهد که ارتباط مورد نظر را برقرار سازد.
پس، برای ایجاد هرگونه ارتباطی در بستر اینترنت –هرچند این تعریف صحیح نیست، اما به منظور ساده سازی مفهوم به آن بسنده می‌کنیم- از یک آی پی آدرس استفاده می‌شود که این ارتباط از طریق پورت مورد نظر، امکان پذیر می‌شود.
حال به سراغ تکنولوژی‌های مورد استفاده در فیلترینگ می‌رویم. توجه داشته باشید در این مقاله، قصد پرداختن به چرایی فیلترینگ و یا مباحث اخلاقی و حقوقی مربوط به این موضوع را نداریم. در تعریف ساده و به طور کلی، فیلترینگ با گذاشتن سدی بین کامپیوتر شما و کامپیوتر مقصد که قصد ارتباط با آن را دارید، استفاده شما از خدمات مورد نظرتان را مسدود می‌نماید.
به بیان دیگر، به کامپیوتر شما اجازه نمی‌دهد به آدرس IP مورد نظر متصل شوید. در مثال صندوق پستی و نامه، فرض کنید اداره پست، به شما اجازه نمی‌دهد به آدرس دوستتان نامه‌ای را ارسال کنید.
هرچند از نظر جزئیات، روش‌های اجرای فیلترینگ با هم تفاوت‌های جزئی دارند. وب سایت‌ها و خدمات بسیار زیادی در بستر اینترنت وجود دارند که بدون آنها زندگی بسیار مشکل می‌شود. در این میان، برخی شرکت‌ها، موسسات یا دولت‌ها، برخی از این اطلاعات را مضر می‌دانند.
محدوده مورد نظر، برای فیلترینگ را قوانین مورد نظر آن کشور، موسسه یا شرکت تعیین می‌کند. به عنوان مثال، وب سایت‌هایی که ارائه دهنده تصاویر غیر اخلاقی سو استفاده از کودکان هستند، تقریبا در تمام دنیا شامل فیلترینگ می‌شوند و علاوه بر این، با گردانندگان این وب سایت‌ها نیز برخوردهای قانونی صورت می‌گیرد.
با توجه به تعریفی که نهاد فیلتر کننده از اطلاعات مضر دارد، از تکنولوژی‌های مختلفی در فیلترینگ استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در یک شرکت بازرگانی، کارکنان تنها مجاز به ورود و استفاده از یک لیست از خدمات و وب سایت‌ها هستند و امکان استفاده از هیچ امکانات دیگری را در بستر وب ندارند.
به همان مثال آدرس پستی باز می‌گردیم، فرض کنید، شرکت پست برای شما تعدادی آدرس از قبل تعیین شده را آماده کرده است و شما تحت هیچ شرایطی قادر نیستید به آدرسهایی که در لیست مشخص نشده‌اند، نامه‌ای را ارسال نمایید.
این روش در هنگامی که استفاده کنندگان از خدمات مورد نظر، محدود باشند و دامنه استفاده کاربران نیز گسترده نباشد، کارایی دارد. حسن استفاده از این روش برای شرکت‌ها در این است که در صورت رعایت برخی اصول ساده، به هیچ عنوان امکان دور زدن فیلترینگ برای کاربران وجود نخواهد داشت.
هرچند، این روش تنها در مواردی قابل استفاده است که کاربران و دامنه‌های مورد نظر استفاده آنها بسیار محدود باشد، در غیر این صورت، کمپانی با مشکلات عدیده‌ای رو به رو خواهد شد.
در حالت مقابل، در شرایطی که تعداد کاربران بالا بوده و دامنه مورد استفاده توسط آنها نیز، بسیار فراگیر باشد. فیلترینگ به صورت هوشمند اعمال می‌شود. یعنی، تنها وب سایت‌ها یا خدماتی مشمول فیلترینگ خواهند شد که از کلمات یا تصاویری استفاده کرده باشند که در محدوده مشخص شده خدمات مجاز قرار نگرفته باشند.
بدیهی است که نحوه مشخص نمودن وب سایت‌ها یا خدمات مورد نظر برای اعمال فیلترینگ توسط هوش مصنوعی انتخاب می‌شود.
به بیان دیگر، فرض کنید عبارت آموزش ساخت نارنجک برای چهار شنبه سوری در یک وب سایت قرار داشته باشد. هوش مصنوعی که مسئول گشت و گذار در اینترنت و پیدا کردن محتواهای نامناسب و قرار دادن آنها در لیست فیلترینگ است، با مشاهده این عبارت، آدرس آن را برای دیتابیس خود ارسال می‌کند.
این آدرس از این پس، مشمول فیلترینگ خواهد بود. البته، فیلترینگ هوشمند تنها یک عاملی کار نمی‌کند، بلکه فاکتورهای بسیاری را در نظر می‌گیرد، ولی برای ساده شدن مطلب، به این مثال اکتفا نمودیم.
در این نوع از فیلترینگ، در واقع پیش بینی نموده‌ایم که تمام خدمات موجود در اینترنت، مفید هستند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. به همان مثال ارسال نامه باز می‌گردیم. به طور پیش‌فرض، امکان ارسال نامه به هرکسی را خواهید داشت، مگر اینکه، ثابت شود، آدرسی که نامه به آن ارسال شده است، در فعالیت‌های مجرمانه‌ای دست دارد.
بیشتر بخوانید: وی پی ان چیست و چه تفاوتی با پروکسی دارد؟
نوع فیلترینگی که در ایران استفاده می‌شود، از نوع فیلترینگ هوشمند است؛ هرچند که در برخی خدمات و اپلیکیشن‌ها، نظیر تلگرام نیز بنا به دلایل مختلف، در لیست فیلترینگ قرار می‌گیرند.
برای برخی کاربران ممکن است این مساله مطرح شود، چرا به جای فیلترینگ تلگرام به طور کامل و محدود ساختن تمام کاربران ایرانی این اپلیکیشن، تنها کانال‌های مشخصی که اقدام به انتشار محتوایی مغایر با قوانین می‌پرداختند، مسدود نشده‌اند؟
جواب به این سوال، بسیار ساده است. تمام اطلاعات موجود در تلگرام رمزگذاری شده‌اند. این مساله به این معناست که امکان اعمال فیلتر، تنها بر روی کل بستر ارتباطی این اپلیکیشن وجود دارد و نه تنها روی صفحاتی خاص از این برنامه؛ بنابراین، آی پی مورد استفاده توسط اپلیکیشن پیام رسان تلگرام، توسط سرویس‌هایی که خدمات وب را در ایران ارائه می‌دهند، مسدود شده است.
روش دیگری نیز برای اعمال فیلترینگ وجود دارد. فرض کنید، شرکتی تنها به کارکنان خود اجازه ارتباط داخلی را در بستر شبکه می‌دهد. یعنی، کاربران امکان دریافت و ارسال پیام را تنها در محدوده شبکه داخلی را دارند و ارتباط آنها با شبکه جهانی اینترنت به طور کامل قطع شده است. در این روش، سرعت انتقال و تبادل اطلاعات، بسیار بالاست؛ هرچند به دلیل محدودیت شدید در اطلاعات، کیفیت اطلاعات ارزش چندانی را مگر در همان مثال مورد نظر نخواهد داشت.
در این روش فیلترینگ اطلاعات کاربران امکان دور زدن فیلترینگ را نخواهند داشت. هرچند در صورتی که کشوری بخواهد این روش را در مقیاس بزرگ اجرا نماید، با مشکلات عدیده‌ای رو به رو خواهد شد.
به عنوان مثال، در پژوهش‌های دانشگاهی، در سفارشات بازرگانی و… نیاز به استفاده از اینترنت جهانی، به امری بدیهی بدل شده است. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، باید به برخی افراد اجازه استفاده محدود از اینترنت آزاد داده شود. با اینکار، مسلما بازار قاچاق اینترنت آزاد نیز داغ خواهد شد و از سوی دیگر، محتواهای مضر به صورتهای گوناگونی در بستر شبکه داخلی پخش می‌شوند.
به مثال صندوق پستی و نامه باز می‌گردیم، در اینجا شما تنها قادر به ارسال نامه به دوستانی هستید که در شهر محل زندگی شما ساکن‌اند و در غیر این صورت هیچگونه امکانی برای دریافت یا ارسال نامه نخواهید داشت.
تکنولوژی‌های عبور از سد فیلترینگ چگونه عمل می‌کنند
تکنولوژی‌های عبور از سد فیلترینگ نیز بسیار متفاوت از یکدیگر هستند، اما به طور کلی از یک روش بسیار ساده پیروی می‌کنند. در هنگام عبور از فیلترینگ به جای اتصال مستقیم با یک آدرس خاص، اطلاعات را ابتدا به یک آدرس دیگر ارسال می‌کنید و سپس از طریق آن آدرس، به آدرس مورد نظر متصل خواهید شد.
در مثال صندوق پستی و نامه، فرض کنید شما قادر به ارسال نامه به آدرس دلخواهتان نیستید. در اینجا، نامه را به دوستی که در شهر دیگری ساکن هست، ارسال می‌کنید. برای دوستتان، محدودیتی برای ارسال و دریافت نامه از مقصد مورد نظر وجود ندارد؛ بنابراین وی بدون درنگ نامه را به آدرس مورد نظر ارسال می‌کند. با دریافت پاسخ نامه نیز، آن را برای شما ارسال خواهد کرد. به این صورت با وجود یک واسطه، شما قادر به انتقال پیام به آدرس مورد نظر خواهید بود.
به بیان بسیار ساده، تکنولوژی‌های مورد استفاده برای عبور از سد فیلترینگ مانند مثال بالا عمل می‌کنند، هرچند در جزئیات تفاوت‌های وجود دارد. به عنوان مثال، فرض کنید در مثال بالا، شرکت پستی که خدمات ارسال و دریافت نامه‌ها را برای شما انجام می‌دهد، از روش مورد استفاده افراد برای دور زدن فیلتر تلگرام در ارسال و دریافت اطلاعات آگاه شده است؛ بنابراین، از ربات‌هایی استفاده می‌کند که متن تمام نامه‌های دریافتی و ارسالی را مطالعه کنند و در صورت مواجه با مواردی که مغایر با قانون بودند، از انتقال آن نامه‌ها به مقصد خود داری کنند.
در نقطه مقابل نیز، استفاده کنندگان از خدمات پستی که متوجه شدند، نامه‌های آنها به مقصد مورد نظر ارسال نشده یا پاسخ مورد نظر خود را دریافت نکرده‌اند، از روشی هوشمندانه استفاده می‌کنند. در این روش، ارسال کننده و دریافت کننده نامه‌ها از کدهای مخصوصی که تنها برای خود آنها شناخته شده است و توسط رمزشکنی که برای آنها ساخته شده است، قابل بازگشایی است، استفاده می‌کنند. در این روش هرچند دیگر ربات‌ها، محتوای نامه‌ها را مشاهده می‌کنند، اما قادر به بازگشایی زبان رمزی مورد استفاده در آنها نیستند!
بنابراین، بار دیگر شرکت خدمات پستی با مشکلی بزرگ رو به رو شده است. از طرفی قادر نیست که کلمات موجود در نامه‌ها را رمزگشایی کند و از سوی دیگر، نمی‌تواند به استفاده کنندگان از خدمات پستی برای استفاده از کلمات رمزی ایراد بگیرد، چراکه این مساله با قانون هیچگونه مغایرتی ندارد. پس، اقدام به شناسایی افرادی می‌کند که نامه‌های دریافتی و ارسالی را به عنوان واسطه انتقال می‌دهند.
به بیان دیگر، با شناسایی سرورهای مورد استفاده توسط وی‌پی‌ان ها، ارائه دهندگان خدمات پروکسی و… ارتباط کاربران را با این سرویس‌ها مسدود می‌سازد. در مثال صندوق پستی و نامه، دوستی که کار انتقال پیام را برای شما انجام می‌داد، نیز در لیست سیاه اداره پست قرار می‌گیرد و به این صورت، نامه‌های شما را دریافت نمی‌کند.
در مقیاس بزرگتر، این عمل روزانه، بارها و بارها انجام می‌پذیرد و هربار با مسدود سازی سروری، یک سرور دیگر جایگزین می‌شود. هرچند برای این مساله نیز، راهکاری هوشمندانه اندیشیده شده است. در گذشته، سرورهای واسطه برای انتقال پیام، تعداد محدودی داشتند و توسط شرکتهای بزرگتری اداره می‌شدند.
به بیان دیگر، فرض کنید، افرادی با اجاره کردن خانه و صندوق پستی، نقش انتقال دهنده واسطه را در پیام‌ها بازی می‌کردند و به ازای اینکار، ماهیانه مبلغی را دریافت می‌کردند.
این روش، کماکان محبوبترین روش دور زدن فیلترینگ در دنیا است. هرچند مشکلاتی را به همراه خود دارد. به عنوان مثال، همواره کاربران از اینکه واسطه انتقال پیام، خود به مشاهده پیام آنها دست بزند یا امکان ارتباط با وی را از دست بدهند، نگرانیهای داشته‌اند. در کنار این مساله، هزینه‌‌های اضافی که برای اینکار بر دوش کاربران می‌افتاد نیز خالی از اهمیت نبود.
در مثال صندوق پستی، فرض کنید همواره برای شما نگرانی‌هایی در مورد امکان مشاهده متن نامه‌های رد و بدل شده شما، توسط دوست واسط وجود دارد. علاوه بر این، امکان دارد که واسطه شما، آدرسهایی که با آنها در ارتباط بوده‌اید و سایر اطلاعات حیاتی دیگر را در اختیار دیگران قرار دهد. وی برای اینکار، هر ماه هزینه‌ای از شما طلب می‌کند و در صورت قرار گرفتن آدرس وی در لیست سیاه شرکت پستی، تمام ارتباطات شما مسدود خواهد شد!
برای جلوگیری از چنین مشکلی، تکنولوژی بلاک چین و روش‌های اینچنینی متولد شدند. در این روش‌ها، پیام ارسالی و دریافتی، به قطعات کوچکتری تقسیم می‌شود و هر یک از این پیام‌ها، برای آدرسهای مختلفی ارسال می‌شود.
علاوه بر این، این قطعات کوچکتر نیز به آدرسهای مختلفی ارسال می‌شوند، به صورتیکه، در هزارتویی قرار می‌گیرند که هیچکس نمی‌تواند فرستنده یا گیرنده اصلی پیام را مشخص کند؛ هرچند، در این روش نیز راهکارهایی برای مشخص شدن فرستنده و گیرنده پیام وجود دارد، اما با دشواری‌هایی بسیار عدیده‌ای رو به رو خواهد بود.
در مثال نامه و صندوق پستی، شما نامه را وارد دستگاهی می‌کنید، این دستگاه، ابتدا نامه شما را خرد می‌کند. به صورتیکه، حتی شما نیز قادر به شناسایی قطعات آن نخواهید بود. سپس به صورت تصادفی، هر یک از این قطعات را برای فرد واسطی ارسال می‌کند. این فرد واسط، حتی اگر بخواهد از محتوای نامه شما مطلع شود نیز تنها با یک تکه کاغذ که به زبان رمز چیزی بر روی آن نوشته شده است، رو به رو خواهد شد. وی نیز، دوباره این نامه را در دستگاه خود قرار می‌دهد و سپس این نامه، به آدرس یا آدرسهای متفاوتی ارسال خواهد شد.
پس از اینکه، هرکدام از قطعات این نامه، به تکه‌های کوچکتری از اطلاعات بدل شدند و بارها در آدرسهای مختلف دست به دست شدند، نهایتا، به صورت تصادفی به آدرس نهایی مورد نظر ارسال خواهند شد. در اینجا، تمام قطعات نامه در کنار هم جمع خواهند شد و گیرنده پیام آن را به صورت کامل مشاهده خواهد کرد. نکته قابل توجه اینکه، حتی گیرنده پیام نیز قادر به شناسایی آدرس فرستنده پیام نخواهد بود. در واقع حتی فرستنده پیام نیز از آدرس گیرنده می‌تواند باخبر نباشد!
به بیان دیگر، در صورت استفاده از این روش، به هیچ عنوان امکان استفاده از فیلترینگ برای هیچ نهادی وجود نخواهد داشت. هرچند، همواره امکان استفاده از شبکه داخلی یا لیست کردن سایت‌های مجاز وجود دارد که موجب از کار افتادن چنین شبکه‌ای خواهد شد. در این صورت، کیفیت خدمات ارائه شده در بستر اینترنت به شدت افت خواهد کرد و کاربران مختلف با دشواری‌های عدیده‌ای رو به رو خواهند شد.
تکنولوژی بلاک چین همان چیزی است که این روزها و بدلیل فیلترینگ تلگرام از آن بسیار صحبت می‌شود. برخی از وب مستران از زمان آغاز اجرای فیلترینگ تلگرام از سرعت پایین وب‌سایت خود شکایت داشته و حتی برخی از سایت‌های مجاز داخلی بدون استفاده از فیلترشکن بالا نمی‌آیند (البته این مشکل کمی بهبود یافته است) برای اطلاع بیشتر مطلب زیر می‌تواند مفید باشد.
بیشتر بخوانید: مشکل کسب و کارهای اینترنتی که به واسطه‌ی فیلترینگ تلگرام ایجاد شد
البته، همواره امکان بستن درگاه نیز وجود دارد. به شکلی که می‌توان گفت؛ به طور کلی، هیچ نامه رسانی حق انداختن نامه را به صندوق پستی نداشته باشد! هرچند در صورت بسته شدن، پورت‌های خاص نیز با وجود نسخه وب اپلیکیشن‌های پیام رسان، این جنگ ادامه خواهد داشت.
در نهایت، به خاطر داشته باشید که بر اساس قوانین موجود در کشور استفاده از فیلترشکن جرم بوده و تکراتو هیچگونه مسئولیتی را در قبال استفاده نادرست خوانندگان این مطلب از آموزش ارائه شده در اینجا، به عهده نمی‌گیرد. این مطلب صرفا موضوع فیلترینگ تلگرام و در نمای کلی‌تر موضوع فیلترینگ و روش‌های اجرای آن در فضای مجازی را به زبانی ساده بیان می‌کند.
اخبار اپلیکیشن را با تکراتو دنبال کنید.
.
منبع: techrato ،technet ،bleepingcomputer ،torproject
