نخستین تصویر ماهواره تس یا ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران (Transiting Exoplanet Survey Satellite) متعلق به ناسا امروز به طور رسمی به زمین مخابره شد.
آوریل سال جاری “ماهواره فراخورشیدی گذران” یا ماهواره تس با استفاده از موشک فالکون 9 اسپیس‌ایکس از ایستگاه نیروی هوایی کیپ‌کارناوال ایالت فلوریدا به فضا پرتاب شد. این فضاپیما 49 دقیقه بعد در مدار زمین قرار گرفت. این ماهواره به نوعی مرحله گذار میان ماموریت کپلر و ماموریت تلسکوپ فضایی جیمز وب خواهد بود و با هدف نقشه برداری از آسمان برای ترسیم دقیق‌تر کاوش‌های آینده جیمز وب طراحی شده است.
مطابق برنامه‌ها انتظارات بر این بود که این ماهواره حدودا 1 ماه پس از پرتاب مخابره دادههای علمی به زمین را آغاز کند. ماهواره تس به صورت دوره‌ای پس از هر گردش کامل در مدار زمین، در نزدیک‌ترین فاصله این ماهواره با زمین و حدودا هر 13.5 روز یکبار تصاویر خود را ارسال می‌کند.
بیشتر بخوانید : ماهواره تس (TESS) ؛ شکارچی سیارات فراخورشیدی جستجوی خود را آغاز کرد
نخستین تصویر تلسکوپ فضایی تس (TESS) که با هدف شناسایی سیارات فراخورشیدی به مدار زمین پرتاب است، به زمین ارسال شد. نخستین تصویر ماهواره تس در تاریخ 7 آگوست سال جاری میلادی و توسط 4 دوربین گرفته شده است. در این تصاویر ارسالی ابرهای ماژلانی کوچک و بزرگ، ستاره بتادرنا (Beta Gruis) در صورت فلکی درنا و ستاره “آرماهی زرین”(یک ستاره متغیر نیمه‌منظم) قابل تشخیص هستند.
ابرهای ماژلانی کوچک و بزرگ (Magellanic Clouds) کهکشان‌های کوتوله نامنطمی هستند که به دلیل اندازه کوچک‌تر به دور کهکشان را شیری گردش می‌کنند. این دو کهکشان خود دارای میلیون‌ها ستاره و تعداد بیشتری سیاره احتمالی است. برای مشاهده این دو کهکشان می‌توان در نیمکره جنوبی آسمان به صورت صورت فلکی صلیب جنوبی رفت.
شکارچی جدید سیارات ناسا، اطلاعات ارزشمندی را به زمین مخابره می‌کند که دانشمندان بواسطه آنها قادر خواهند بود سیارات فراخورشیدی جدیدی را کشف و مطالعه کنند. یک سیاره فراخورشیدی به سیاره‌ای گفته می‌شود که به دور ستاره‌ای در خارج از منظومه شمسی گردش کند. نخستین تصویر ماهواره تس که پس از اولین گردش این فضاپیما به دور زمین حاصل شده است، با استفاده از چهار دوربین وسیع‌المیدان به ثبت رسیده‌اند.
نخستین تصویر ماهواره تس جدید اطلاعات ارزشمندی از ستاره‌ها و سایر اجرام ارزشمند را در خود دارد. به علاوه سامانه‌هایی که نخستین تصویر ماهواره تس مشاهده می‌شوند در گذشته احتمال وجود سیارات فراخورشیدی از آنها وجود داشت. پائول هرتز (Paul Hertz) مدیر بخش اخترفیزیک مرکز ناسا در واشنگتن می‌گوید :
در دریایی از ستارگانی که هر کدام می‌توانند سیارات زیادی را در اطراف خود داشته باشند، تلسکوپ فضایی تس شبکه وسیعی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و امیدوار است تا سیاراتی را کشف کند که زمینه‌ساز تحقیقات آینده شوند. نخستین تصویر ماهواره تس ظرفیت‌های بالای دوربین‌های این فضاپیما را به خوبی آشکار می‌کند و نشان می‌دهد که این ماموریت پتانسیل‌های لازم را برای کشف یک سیاره زیست‌پذیر دیگر را دارد.
روز سه‌شنبه 7 آگوست طی 30 دقیقه با بهره بردن از چهار دوربین نخستین تصویر ماهواره تس به ثبت رسید. خصوص سیاهی که در این تصویر مشاهده می‌شود فضای خالی میان شناساگرهای دوربین‌ها را نشان می‌دهد. بخش‌هایی از چندین صورت فلکی مانند صورت فلکی بزغاله (Capricornus to Pictor) و ابرهای ماژلانی کوچک و بزرگ در این تصویر قابل تشخیص هستند. نقطه درخشان کوچکی که در بالای ابر ماژلانی کوچک دیده می‌شود، یک خوشه کروی با نام توکان 47 یا NGC 104 است که صدها هزار ستاره را در خود جای داده و در صورت فلکی توکان واقع شده است.
در تصاویری که شناساگرهای دوربین‌های دو و چهار ثبت کرده‌اند می‌توان ستاره بتادرنا (Beta Gruis) و ستاره “آرماهی زرین”(یک ستاره متغیر نیمه‌منظم) را مشاهده کرد که بخش عمده‌ای از تصویر را فراگرفته‌اند و درخشندگی زیادی دارند. جرج ریکر (George Ricker) محقق اصلی ماموریت تس از موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) و موسسه تحقیقات فضایی و اخترفزیک کاولی (Kavli) در کمبریج می‌گوید :
این ناحیه از نیمکره جنوبی آسمان ده‌ها ستاره را شامل می‌شود. در طول رصدهایی که با استفاده از تلسکوپ‌های زمینی پیش از این انجام گرفته بود، عمده این ستاره‌ها با روش گذر یا ترنزمیت مورد مطالعه قرار گرفته بودند.
دوربین‌های ماهواره تس که توسط لابراتوار لینکلن دانشگاه MIT در لیکسینگتون ماساچوست و انستیتو کاولی طراحی شده است، بخش بزرگی از آسمان را برای مطالعه به شیوه گذر یا ترنزمیت مورد پوشش قرار می‌دهد. روش گذر به این صورت است که با عبور یک سیاره از مقابل ستاره مادرش، نور درخشانی که از آن ستاره به سوی بیننده می‌آید در آن نقطه کمتر می‌شود که نشان‌دهنده وجود یک جسم سماوی در اطراف آن ستاره است.
بیشتر بخوانید : تلسکوپ فضایی تس چگونه سیارات فراخورشیدی را شکار می‌کند؟
ماهواره تس به مدت 2 سال به فعالیت خود ادامه می‌دهد و هر 27 روز یکبار برای 26 مرتبه دیگر پهنه مشابه دیگری از آسمان را مورد پایش قرار داد. پس از پایان ماموریت، تصاویر تلسکوپ فضایی تس در مجموع 85 درصد از آسمان را پوشش می‌دهند. این ماهواره در نخستین سال ماموریت‌اش 13 بخش از آسمان نیمکره جنوبی را مورد مطالعه قرار خواهد داد. در ادامه در سال دوم ماموریت، این تلسکوپ فضایی رو به سوی نیمکره شمالی آسمان خواهد انداخت و 13 بخش مشابه دیگری را مطالعه خواهد کرد.
دانشگاه MIT برای پیشبرد اهداف علمی ماموریت تس با کمپانی هوافضای نورثراپ گرامان (Northrop Grumman) در ویرجینیا همکاری خواهد کرد. هر 13.7 روز یکبار که این سازه از نزدیکی زمین عبور می‌کند، تصاویر خود را به مراکز تحقیقاتی مخابره می‌کند. شبکه اعماق فضا (DSN) ناسا این تصاویر را دریافت می‌کند و برای ارزیابی و تجزیه و تحلیل اولیه به مرکز عملیات تس در دانشگاه ام‌آی‌تی ارسال می‌کند.
پردازش و تجزیه و تحلیل کامل داده‌ها به کمک مرکز عملیات و پردازش علمی (SPCC) ناسا در مرکز تحقیقاتی ایمز در سیلیکون ولیِ ایالت کالیفرنیا به انجام می‌رسد. این مرکز تصاویر کالیبره شده و منحنی‌های نوری بهبودیافته تولید می‌کند که دانشمندان را قادر می‌سازد داده‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و در نتیجه کاندیداهای احتمالی سیارات فراخورشیدی بروش گذر شناسایی کنند.
تلسکوپ فضایی تس راه تلسکوپ فضایی کپلر را ادامه می‌دهد که آن هم با استفاده از روش گذر به جستجوی سیارات فراخورشیدی می‌پرداخت. اهدافی که برای ماهواره تس در نظرگرفته شده است ستاره‌هایی هستند که 30 تا 300 سال نوری دورتر و 30 تا 100 برابر درخشان‌تر هستند. درخشندگی بالای ستاره‌های هدف تلسکوپ تس آنها را به گزینه‌های ایده‌آلی برای مطالعات طیف سنجی متعاقب تبدیل می‌کند. مطالعاتی که نشان می‌دهد ماده و نور چگونه با هم برهم‌کنش دارند.
بیشتر بخوانید : تلسکوپ فضایی کپلر ؛ با شکارچی سیارات فراخورشیدی آشنا شوید
تلسکوپ فضایی جیمز وب و سایر تلسکوپ‌های زمینی و فضایی دیگر از اسپکتروسکوپی استفاده می‌کنند تا اطلاعات بیشتری از آنچه تس پیدا کرده است، به دست آورند. ترکیبات اتمسفری، جرم و چگالی از جمله این داده‌ها خواهد بود. تلسکوپ فضایی تس همچنین تحت عنوان پروژه‌ای به نام “برنامه محقق میهمان تس” ( TESS Guest Investigator Program) از همه جوامع علمی خارجی دعوت می‌کند تا با استفاده از دادههای این تلسکوپ فضایی مطالعاتی را رهبری کنند.
پدی بوید (Padi Boyd)، دانشمند پروژه تس در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت مریلند، می‌گوید :
بسیار خرسندیم که تعداد بسیار زیادی پروپوزال از دانشمندان میهمان دریافت کرده‌ایم. رقابت شدیدی برای انتخاب آنها وجود دارد. پروپوزال‌ها طیف گسترده‌ای از تحقیقات علمی از مطالعه کهکشان‌های فعال دوردست تا سیارک‌های منظومه شمسی و البته تعداد زیادی پروپوزال در مورد ستارگان و سیارات فراخورشیدی را شامل می‌شود.
جامعه علمی با مشاهده دادههای شگفت انگیزی که تس جمع‌آوری می‌کند و البته اکتشافات علمی هیجان‌انگیز آن در مورد سیارات فراخورشیدی و فراتر از آن به وجد آمده است.
تلسکوپ فضایی تس (TESS)، 18 آپریل سال جاری با استفاده از موشک فالکون 9 اسپیس‌ایکس از کیپ کارناوال مرکز فضایی کندی ناسا در فلوریدا پرتاب شد و با بهره‌گیری از فلای‌بایِ ماه روز 17 به سوی مدارش به دور زمین حرکت کرد. از روز 25 جولای، پس از پشت سر گذاشتن دوره چک‌آپ ابزارهاسش، این ماهواره جمع‌آوری نخستین دادههای علمی خود را آغاز کرد.
تس، کاوشگر اخترفیزیک ناسا است که توسط دانشگاه ام‌آی‌تی در ایالت ماساچوست اجرا و هدایت می‌شود. مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت مریلند نیز مدیریت این ماموریت را برعهده دارد. جرج ریکر (George Ricker) از موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) و موسسه تحقیقات فضایی و اخترفزیک کاولی (Kavli) محقق اصلی این ماموریت پیشگامانه است. نهادهای دیگری نیز نظیر موسسه هوافضای نورثراپ گرومان (Northrop Grumman) در ویرجینیا، مرکز تحقیقاتی ایمز ناسا در سیلیکون ولی کالیفرنیا در کنار ده‌ها دانشگاه، مرکز تحقیقاتی و رصدخانه دیگر در این پروژه همکاری می‌کنند.
بیشتر بخوانید :
- تلسکوپ فضایی جیمز وب ؛ با وارث هابل آشنا شوید
- با بهترین و شگفت‌انگیزترین سیارات فراخورشیدی که تاکنون کشف شده‌اند آشنا شوید
- اینجا سیاره فراخورشیدی Kepler-13Ab است؛ ضدآفتاب از آسمان می‌بارد!
منبع : NASA Exoplanet
