اثر تماشاگر چیست؟ اگر در پیش چشمان‌تان حادثه‌ای برای کسی رخ می‌داد، مطمئناً عملی برای کمک به آن فرد انجام می‌دادید، بله؟ روانشناسان چه می‌گویند؟
پاسخ‌تان «بله» است؟ ولی چه باور بکنید و چه نکنید، روانشناسان چیز دیگری می‌گویند، در واقع، آنها دخالت یا عدم دخالت شما را منوط به تعداد شاهدان دیگر، در همان زمان، می‌دانند.
بیشتر بخوانید: سندروم هوبریس چیست ؛ آیا می‌توان دیکتاتورها را اصلاح کرد؟
اثر تماشاگر چیست؟
اصطلاحاً در پدیدهٔ اثر تماشاگر هر چه تعداد افراد حاضر در موقعیتی بیشتر باشد، احتمال کمتری دارد که مددکارانی به فرد مددجو کمک کنند.
هنگامی که موقعیتی اضطراری رخ می‌دهد، ناظرانِ در جمع، در صورت وجود تعداد کمی یا عدم وجود شاهدی، به احتمال زیاد کنشی برای کمک به وی انجام می‌دهند. ولی حضور جمعیتی پرشمار باعث می‌شود که هیچ فردی مجبور نباشد مسئولیت کنش (یا عدم کنش‌مندی) را بر عهده بگیرد.
در مجموعه‌ای از مطالعات سنتی، پژوهشگرانی نظیر بیب لاتانه (Bibb Latané) و جان دارلی (John Darley) دریافتند که مدّت زمانی که فردی مددجو به اقدام و درخواست کمک نیاز دارد، بسته به تعداد شاهدان دیگر متفاوت است.
بیشتر بخوانید: کشف ژنوم های مرتبط با قد افراد ؛ دیگر نگران افزایش قد خود نباشید!
اثر تماشاگر و درگیری روانشناسان
در آزمایشی، افراد در یکی از سه شرایط بالینی ذیل قرار گرفتند: تنها در یک اتاق، با دو شرکت کننده دیگر، یا با دو همفکری که وانمود می‌کردند شرکت کنندگان عادی هستند.
وقتی شرکت‌کنندگان نشسته بوده و پرسشنامه‌ها را پر می‌کردند، دود بنا به پر کردن اتاق کرد. و جالبی ماجرا اینجاست که در هنگامی که شرکت‌کنندگان تنها بودند، 75 درصد آنها، دود را به آزمایش‌کنندگان گزارش کردند. و در مقابل نیز، تنها 38 درصد از شرکت‌کنندگانِ اتاق با تعداد دو نفر دود را گزارش کردند. در گروه آخر هم، دو همراه گزارشی در آزمایش دود نوشتند و سپس دیگر هیچ اولویتی برای‌شان در پی نداشت. خوب، اگر تمام این درصدها را حساب و کتاب بکنیم، چیزی در حدود تنها 10 درصد شرکت‌کنندگان رخداد دود را گزارش کردند.
آزمایشات بیشتری توسط لانته و رودین (1969) نشان داد هنگامی که یک فرد تنها باشد در 70٪ مواقع به زنی مددجو کمک می‌کند، اما در صورت دیگر زمانی که افراد دیگری نیز حضور داشته باشند، تنها حدود 40 درصد به افراد مددجو یاری می‌رسانند.
بیشتر بخوانید: ایران پیشرفته ترین سامانه فیلترینگ جهان ؛ روسیه و چین هم از رقابت جا ماندند!
کاترین جینووز ملقب به کیتی قربانی اثر تماشاگر
مثال متداولی که در کتاب‌های روانشناسی مقدماتی از تأثیر تماشاگر ذکر شده، قتل وحشیانه زن جوانی به نام کاترین جنووز است. ماجرا از این قرار است که در روز جمعه، 13 مارس 1964، جنووز 28 ساله که از محل کار به خانه بازمی‌گشت، در هنگام ورود به آپارتمان خود، مورد حمله مردی قرار گرفت که بعداً با نام وینستون موزلی شناخته شد.
علی‌رغم خواهش‌های مکرر جنووز برای کمک، هیچ‌کدام از ده‌ها نفری که در همسایگی او شنونده فریادهایش بودند با پلیس تماس نگرفتند تا ماجرا را گزارش کنند. این حمله ابتداً در ساعت 3:20 بامداد آغاز شد، اما تا ساعت 3:50 بامداد ادامه داشت که بالاخره همسایه‌ای برای نخستین‌بار با پلیس تماس گرفت.
جراید و رسانه‌ها درباره اثر تماشاگر چه می‌گفتند؟
پیش‌مقاله‌ای در نیویورک تایمز با اعلام تعدادی غیرواقعی آتش این خبر را داغ کرد. که در نهایت، پژوهشی در ژورنال امریکن سایکولوژیست (American Psychologist) به این نتیجه رسید که این ماجرا عمدتاً به دلیل نواقص و عدم صحت مطالبی که مکرراً در مقالات روزنامه‌ها و کتاب‌های روانشناسی منتشر شده، قابل اثبات نیست.
پرونده جنووز در آن زمان در معرض اظهارات صدق و کذب زیادی قرار گرفته بود ولی روایات متعدد دیگری نیز وجود داشت که تاثیر اثر تماشاگر را به وضوع نشان می‌داد، این امر که تا چه اندازه‌ای می‌تواند تاثیر قدرت‌مندی بر رفتارهای اجتماعی داشته باشد؛ امّا خوب پرسش اینجاست که، در واقع چرا چنین چیزی اتفاق میفتد؟ چرا آنگاهی که جزئی هستیم در یک کل مددی نمی‌رسانیم؟
بیشتر بخوانید: بعضی از آدم ها برای پشه های ماده جذاب ترند؛ شما جزو کدام دسته‌اید؟
شرحی بر اثر تماشاگر
در اثر تماشاگر دو عامل وجود دارد که نقش اساسی را بازی می‌کنند. نخست، حضور افراد دیگر باعث پخش‌شدگی مسئولیت می‌شود. از آنجا که ناظران دیگری نیز وجود دارند، افراد فشار زیادی را برای انجام کمک‌رسانی احساس نمی‌کنند. تو گویی مسئولیت بین آدم‌های آن جمع توزیع شود و با تعدد جمعیت کم‌وکم‌تر شود.
دلیل دوم نیز نیاز به رفتار صحیح و قابل قبول اجتماعی است. به این معنی که هنگامی که سایر ناظران در واکنش‌های خویش شکست می‌خورند، اغلب چنین افرادی این را نشانه‌ای در نظر می‌گیرند که پاسخی برای آن محرک لازم نیست و یا مناسب نیست. [انگار نوعی شرطی شدن اتفاق میفتد].
پژوهشگران دریافته‌اند که اگر وضعیّت گنگ باشد، تماشاگران کمتری نیز مداخله می‌کنند. درباره ماجرای کاترین جنووز، بسیاری از آن 38 شاهد گزارش دادند که معتقد بودند که مددخواه با فرد متعرض «نزاع عشقی» می‌کند و متوجه نشدند که در واقعیت ماجرا، به زن جوان تعرض جانی شده است.
بحران اغلب توامان با آشفتگی است و وضعیت آن هم معمولاً غیرشفاف. تماشاگران یک رخداد ممکن است سر در نیاورند که دقیقاً دارد چه اتفاقی میفتد. در چنین لحظاتی، مردم اغلب به دیگر اعضای گروه نگاه می‌کنند تا دریابند چه چیزی مناسب است و چه چیزی نیست. وقتی آنها مشاهده می‌کنند که هیچ‌کس دیگری واکنش نشان نمی‌دهد، این را به منزله‌ی این می‌گیرند که شاید هیچ کاری نکردن بهتر از کاری کردن باشد!
غلبه بر اثر تماشاگر
برای غلبه بر اثر تماشاگر چه کاری می‌توان انجام داد؟ برخی از روانشناسان معتقدند که آگاهی از این میل شاید بهترین راه برای شکست این چرخه باشد. هنگامی که با موقعیتی مواجه می‌شوید که نیاز به کنشگری دارد، درک کنید که چگونه تأثیر تماشاگر ممکن است شما را عقب نگه دارد و آگاهانه برای غلبه بر آن گام بردارید. ولی این گفته‌ها بدین معنا نیست که شما باید خود را در معرض خطر قرار دهید.
ولی اگر ماجرا را برعکس کرده و جای مددکار و مددجو را عوض کنیم و شما همان فردی باشید که به کمک نیاز دارید چه؟ آنگاه چگونه می‌توانید مردم را وادار کنید که به شما دستی برسانند؟ یکی از حربه‌‌هایی که اغلب توصیه می‌شود، برگزیدن یک نفر از جمعیّت است. با تماس چشمی به طور خاص از فرد برگزیده کمک بخواهید. با انتخاب دقیق و شخصی‌سازی درخواست‌تان، رد کردن شما برای مردم بسیار سخت‌تر خواهد شد. شاید این بهترین حربه باشد.
بیشتر بخوانید:
- زنان در به یادآوری و استفاده از کلمات بهتر عمل می‌کنند؛ ولی آیا این گفته صحت دارد؟
- کشف یک اَبَر زمین زیست‌پذیر که تنها 37 سال نوری با ما فاصله دارد [+عکس]
- پیوند فوتونی راه پژوهشگران برای اینترنت کوانتومی تمام سیلیکونی
- چرا باید قید ایجاد خودآگاهی مصنوعی را بزنیم؟
دیدگاه شما در باره‌ی اثر تماشاگر چیست؟ آیا تا به حال از کسی کمک خواسته‌اید؟ لطفاً، نظرات و تجربیات خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید و اخبار فناوری را با تکراتو دنبال کنید.
منبع:Verywellmind
