سامانهٔ هوش مصنوعی خندیدن همدلانه که توسط پژوهشگران دانشگاه کیوتو توسعه داد شده، گامی است برای ساخت چت‌بات‌های ابرهوشمند. آینده‌ای شبیه به فیلم Her در راه است؟
سرچشمه خندیدن از کجاست؟ چه امری خنده‌دار است؟ دست‌کم چنین پرسشی از زمان افلاطون تا به امروز، فیلسوفان و دانشمندان را سردرگم کرده است. پیش‌تر یونانیان معتقد بودند این احساس برتری بر دیگران است که سرچشمه شوخ طبعی است. زیگموند فروید، روانشناس آلمانی نیز شوخ طبعی را حربه‌ای زیستی برای از بین بردن امیال سرکوب‌شده می‌دانست. و رابین ویلیامز، کمدین آمریکایی برای آن‌که مردم را به خنده وادارد، عاطفه خود را روی ابزورد بودن این موضوع خرج می‌کرد. ولی خوب پرسش ما باقی است، چه‌چیزی، کجای یک ماجرا خنده‌دار است؟! و چطور می‌توان آن را برای ماشین شرح داد؟
بیشتر بخوانید: سندروم هوبریس چیست ؛ آیا می‌توان دیکتاتورها را اصلاح کرد؟
سامانهٔ هوش مصنوعی خندیدن همدلانه
بله، به نظر می‌رسد که هیچ کس قادر نیست در باره پرسش «چه چیزی خنده دار است؟» متفق‌القول باشد. بنابراین تصور تلاش برای آموزاندنِ خندیدن به یک آدمک ماشینی هم دشوار است چه برسد به این‌که «خندیدن» را درک کند! اما گروهی از پژوهشگران دانشگاه کیوتوِ ژاپن با ایجاد یک چت‌بات که سیگنال‌های خود را از سامانهٔ خنده همدلانه دریافت می‌کند، در تلاش برای انجام این کار هستند. این پژوهشگران فناوری جدید خود را که نوعی چارچوب خندیدن برای ربات ژاپنی «اریکا» است، در مجله Frontiers in Robotics and AI شرح داده‌اند.
اشتباه نکنید که آدمک‌های ماشینی از پاسخ و درک و یا حتی خندیدن به شوخی‌های خُنُک و شوهرعمه‌ای عاجز هستند. اتفاقاً در عوض، مشکل در توسعه ظرافت‌های شوخ طبعی انسانی برای سیستم هوش مصنوعی است تا گفت و گوهای معمولِ بین ربات‌ها و انسان‌ها طبیعی به نظر برسند.
دکتر کوجی اینو، استادیار دانشگاه کیوتو در بخش علوم و فناوری اطلاعات توضیح داد:
«ما فکر می کنیم که یکی از کارکردهای مهم چت‌بات‌ها همدلی است. البته، ذات گفت و گو چندوجهی است و تنها پاسخ صحیح مهم نیست؛ بنابراین ما دریافتیم که یکی از راه‌هایی که چت‌بات می‌تواند با کاربران همدردی کند، واکنش صحیح به خنده‌ی آن‌هاست، کاری که نمی‌توان با یک چت بات مبتنی بر متنِ معمول انجامش داد.
یک اتفاق خنده دار افتاد!
در مدل خنده همدلانه، انسان در ابتدا می‌خندد و سامانه هوش مصنوعی خندیدن در خنده‌ای همدلانه پاسخ می‌دهد. این رویکرد مستلزم طراحی سه زیرسامانه بود – یکی برای تشخیص خنده، دوم برای تصمیم‌گیری در باره خندیدن و سوم برای انتخاب نوع خندهٔ مناسب.
پژوهشگران داده‌های آموزشی را با حاشیه‌نویسی بیش از 80 دیالوگ از پیکره‌های سایت‌های دوستیابی گردآوری کردند، نوعی مراودهٔ اجتماعی که در آن گروه‌های بزرگی از انسان‌ها به صورت انفرادی برای مدت کوتاهی با یکدیگر به تعامل می‌پردازند. در این مورد، یک مسابقه ماراتن خواستگاری بین دانشجویانی از دانشگاه کیوتو و اریکا رقم خورد که آتشش از بازیگران زن بلند شده بود.
اینو گفت:
«بزرگترین چالش ما در این کار، شناسایی موارد واقعی خندیدن همدلانه بود، که آسان نیست، زیرا همانطور که می‌دانید، اکثر خنده‌ها در واقع به هیچ وجه همدلانه نیستند. ما باید به دقّت دسته‌بندی می‌کردیم که دقیقاً از کدام خنده‌ها می‌توانیم برای تحلیل خود استفاده کنیم و فقط فرض نکنیم که می‌توان به هر خنده‌ای پاسخ داد.»
نوع خنده نیز مهم است، زیرا در برخی موارد یک خنده مؤدبانه ممکن است مناسب‌تر از قهقهه باشد. گفتنی است که این آزمایش به خنده‌های ناشی از آداب اجتماعی در مقابل خنده‌های از روی شعف محدود بود.
سامانه هوش مصنوعی خندیدن همدلانه در واقع سامانه‌ای ترکیبی است
گروه در نهایت، حس شوخ طبعی اریکا را با سامانه جدید خندیدن همدلانه و ایجاد چهار دیالوگ کوتاه دو تا سه دقیقه‌ای بین یک انسان و اریکا آزمایش کردند. در سناریوی اول، او فقط خنده‌ای از روی ادب ادا می‌کرد، و به دنبال آن خنده‌های از روی شعف را در مبادله دوم و سوم آن، و در نهایت نیز این دو نوع را باهم ترکیب می‌کرد.
این تیم همچنین دو مجموعه دیگر از دیالوگ های مشابه را به عنوان مدل‌های پایه ایجاد کرد. در اولی، اریکا هرگز نمی‌خندید. در دومی، اریکا هر بار که خنده‌ای انسانی را تشخیص می‌داد، بدون استفاده از دو زیرسیستم دیگر برای فیلتر کردن بافت و پاسخ، خنده‌ای از روی آداب اجتماعی ادا می‌کرد.
پژوهشگران در مجموع بیش از 130 نفر را برای گوش دادن به هر سناریو در سه شرایط مختلف – سامانه خنده همدلانه، بدون خنده و با خنده – جمع آوری کردند و همچنین تعاملات را بر اساس همدلی، طبیعی بودن، شبیه بودن به انسان و درک او، ارزیابی کردند. در این ارزیابی معلوم شد که سامانه خندیدن همدلانه بهتر از دیگر مبناها عمل می‌کند.
مهم‌ترین نتیجه این پژوهش این است که نشان داده‌ایم چگونه می‌توان هر سهٔ این وظایف را در بطن یک چت‌بات ترکیب کنیم. ما معتقدیم که این نوع سامانه ترکیبی برای کنش‌مندی صحیح خندیدن لازم است، و نه صرفاً ردگیری خنده و واکنش دادن به آن.
بیشتر بخوانید: اثر تماشاگر چیست؟ اگر کسی کمک می‌خواست، به او کمک می‌کردید؟
مثل دوست‌های قدیمی
هنوز سبک‌های خندیدن زیادی وجود دارد که می‌توان اریکا (آدمک ماشینی) را پیش از آماده‌شدن برای رفتن به استند‌آپ کمدی‌ها، مدل‌سازی و آموزش داد. چرا که هنوز بسیاری از کارکردها و انواع خنده دیگر وجود دارد که باید آنها را در نظر بگیریم، و این کار آسانی نیست.
اینو خاطرنشان کرد:
«ما حتی سعی نکرده‌ایم به غیر از خنده‌های همدلانه، خنده‌های دیگری را نیز مدل سازی کنیم، علی‌رغم آن‌که رایج‌تر هستند. هرچند که خندیدن تنها یکی از جنبه‌های طبیعی بودن گفت و گو است.»
اینو افزود:
«آدمک‌های ماشینی در واقع باید شخصیت متمایزی داشته باشند تا از این راه بتوانند رفتارهای کنشورانهٔ خود را مانند خندیدن، طرز نگاه، ژست‌ها و سبک صحبت کردن بروز دهند. بنابراین، گمان نمی‌کنیم که این مشکل ساده‌ای باشد و احتمالاً ده‌بیست سالی طول بکشد که در نهایت بتوانیم با هوش مصنوعی گفت و گوی صمیمانه‌ای را که با یک دوستِ قدیمی داریم، داشته باشیم.»
بیشتر بخوانید:
- قدمی مهم در درمان بیماری آلزایمر ؛ ریاضیات به کمک پزشکان آمد!
- انسان در آستانه ورود به اتوماسیون؛ آینده کار چنین چشم‌اندازی دارد!
- هوش با خودکنترلی رابطه مستقیم دارد؛ زاغ‌های جنگلی هم مثل انسان‌ها عمل کردند!
دیدگاه شما دربارهٔ سامانهٔ هوش مصنوعی خندیدن همدلانه چیست؟ آیا به نظرتان در آینده هوش مصنوعی دوست خوبی برای ما خواهد بود؟ نظرات خود را در بخش کامنت‌ها با تکراتو در میان بگذارید و اخبار فناوری را با ما دنبال کنید.
منبع:SciTechDaily
