رفع فیلترینگ یاندکس و تبعات عجیب آن [مصاحبه اختصاصی تکراتو با حامد بیدی]

با رفع فیلترینگ یاندکس ؛ این موتور جستجویی که به روسیه تعلق دارد، گمانه‌زنی‌هایی از تبعات آن در فضای مجازی دیده می‌شود. آیا گوگل فیلتر خواهد شد؟

همزمان با شروع اختلالاتی در موتور جستجوی محبوب ایران و سراسر دنیا یعنی گوگل، شاهد رفع فیلترینگ موتور جستجوی روسی یاندکس پس از سال‌ها هستیم. موتور جستجوگر روسی اخیرا با تبلیغات بی‌سابقه‌ای در صفحات اجتماعی معرفی می‌شود و به نظر می‌رسد این اقدام نیز در راستای توسعه‌ی همکاری ایران و روسیه در حوزه‌ی ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد. حامد بیدی مدیرعامل کارزار و از فعالان حق دسترسی آزاد به اینترنت، در مصاحبه‌ی اختصاصی با تکراتو از تبعات احتمالی رفع فیلتر یاندکس می‌گوید.

صیانت از اینترنت با رفع فیلترینگ یاندکس!

حامد بیدی در مورد دلایل رفع فیلتر موتور جستجوی یاندکس پس از سال‌ها این‌چنین توضیح داد: «می توان این اقدام را به سفر اخیر وزیر و هیئت همراهشان به روسیه و همچنین به تفاهم نامه‌ی اخیر ایران و روسیه که توسط دولت به مجلس برای بررسی و تصویب در قالب لایحه ارائه شده است ربط داد».

گذشته از این با توجه به صحبت‌هایی که ذیل طرح صیانت پیش از این مطرح شده بود و البته مصوبات شورای عالی فضای مجازی، می‌توان به این نتیجه رسید که تصمیم‌گیران و مسئولین این حوزه، به روشی جدید برای رسیدن به اهداف خود دست یافته‌اند. حامد بیدی در ادامه افزود:

به نظر می‌رسد که مسئولین این حوزه نمی‌خواهند فقط روی پلتفرم‌ها و ابزارهای بومی و روشی که یک بار شکست خورده بود، برای نیل به اهداف خود سرمایه‌گذاری کنند. لذا این بار از بازیگران قوی‌تر و بزرگتر بین المللی، برای صیانت از اینترنت و حکم‌رانی بیشتر در این زمینه کمک می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: واکنش فیلیمو به فیلترینگ : سند قانونی بودن وجود و اقدامات ساترا چیست؟

فیلترینگ گوگل در ادامه فیلترینگ یاندکس، آری یا خیر؟

حامد بیدی از فعالان کارزار مبارزه با اختلالات گسترده در اینترنت، در پاسخ به اینکه آیا احتمال دارد با رفع فیلتر موتور جستجوی روسی یاندکس در ایران، موتور جستجوی دیگری مانند گوگل (با توجه به مشکلات اخیر گوگل) فیلتر شود، تصریح کرد:

به هر حال وقتی که یک موتور جستجوی جایگزینی در مقابل گوگل ارائه شود و تبلیغاتی نیز در مورد مزایا و البته امنیت بیشتر آن در مقابل گوگل رواج یاید، این احتمال مطرح می‌شود. اما اینکه آیا مسئولان این حوزه اساسا ایده و انگیزه‌ای برای فیلتر کردن گوگل دارند یا خیر، پاسخ با توجه به مصوبات شورای عالی فضای مجازی و صحبت‌هایی که تصمیم گیران این حوزه بارها مطرح کردند، آری است.

بیدی در ادامه افزود: «و به نظر می‌رسد اگر تا به امروز گوگل فیلتر نشده است، به دلیل وسعت و فراگیری استفاده کاربران ایرانی و وابستگی بسیاری از کسب و کارها به این موتور جستجوگر باشد. در نتیجه رفع فیلترینگ یاندکس و ترویج و توسعه آن در ایران را می‌توان گام‌هایی در نظر گرفت که با آن میزان استفاده از گوگل، کنترل و یا کمتر شود. بنابراین با کاهش وسعت استفاده از گوگل، در واقع هزینه‌های فیلترینگ آن کاهش خواهد یافت».

یاندکس قابلیت و پتانسیل جایگزین شدن گوگل را دارد؟

حامد بیدی در پاسخ به این سوال گفت: «ابتدا باید در نظر بگیریم که شباهت‌هایی بین گوگل و یاندکس وجود دارد و یاندکس هم فقط یک موتور جستجو نیست. در واقع یاندکس هم، دارای اکوسیستمی از سرویس‌های مختلفی است که فراگیری وسیعی دارند. سرویس‌هایی که یاندکس ارائه می‌دهد شامل نقشه، سرویس تحلیل آمار کاربران وب سایت‌ها، سرویس ترجمه، سرویس ایمیل، مرورگر و… هستند. می‌توان گفت یاندکس روسی تمام تلاشش را می‌کند که نمونه‌ای تمام عیار از ورژن غربی یعنی گوگل باشد». وی چنین ادامه داد:

اما اینکه امروز یاندکس پتانسیل جایگزینی گوگل را دارد یا نه، پاسخ خیر است. بین میزان گستردگی و کیفیت خدمات گوگل و یاندکس روسی فاصله زیادی وجود دارد. کما اینکه اساساً در صنعت آی تی و اتفاقاتی که در لایه‌‌های نرم‌افزار و سخت‌افزار و خدمات در جریان است، بین روسیه و غرب به خصوص آمریکا فاصله زیادی وجود دارد. بنابراین هرچند که موتور جستجوی یاندکس می‌تواند از نظر تنوع ابزار در بعضی از موضوعات، مثل موتور جستجو، نقشه و یا سرویس‌هایی که به هر حال حداقل‌های لازم به نظر می‌رسد، تا حدی کار راه‌انداز باشد، اما فاصله بسیار زیادی با سرویس‌هایی مثل گوگل دارد.

بیشتر بخوانید: آیا اینترنت ماهواره ای می‌تواند طرح صیانت را بی‌اثر کند؟

رفع فیلترینگ یاندکس، تهدیدی بر سر پلتفرم‌های ایرانی

آیا رواج یاندکس می تواند تهدیدی برای دیتاهای ایرانی باشد؟ در ادامه‌ی مصاحبه حامد بیدی مدیرعامل پلتفرم کارزار، چنین می‌گوید: «خود موتور جستجوگر یاندکس، این رویکرد را دارد که در بازارهای جهانی بیشتری نفوذ پیدا کند. از جمله آنکه می‌دانیم یاندکس برای کشورهایی از جمله بلاروس، قزاقستان، ازبکستان و ترکیه ورژن اختصاصی دارد و در آن سرویس‌های یاندکس نیز به زبان کشور مقصد بومی سازی شده است. بنابراین بعید نیست که کشور ایران نیز به فهرست این کشورها اضافه شود و با توجه به نامه اخیر، به نظر می‌رسد این اتفاق خیلی هم دور نیست».

بیدی می‌افزاید:

اما اینکه بخواهیم رفع فیلترینگ یاندکس را تهدیدی برای استارتاپ‌ها و پلتفرم‌های ایرانی بدانیم، باید بگویم که متاسفانه ما در این فضا به حدی ضعیف منفعلانه عمل کردیم که عملاً هیچ سهمی قابل توجهی از بازار خدمات فناورانه اینترنتی در دنیا نداریم. معدود پلتفرم‌های ما بسیار به داخل مرزهای کشور محدودند و به دلیل وجود مشکلات فراوان؛ از جمله تحریم‌ها متاسفانه نمی‌توانند وارد بازارهای جهانی شوند.

بیشتر بخوانید: دور زدن اینترنت ملی در صورت تصویب طرح صیانت ممکن است؟

داستان همیشگی بلوک شرق و غرب اینبار با بازی یاندکس

محدودیت‌های موجود به واسطه تحریم‌ها در کنار محدودیت‌های سیاستگذارانه‌ی فیلترینگ و… سبب مشکلات زیادی برای پلتفرم‌هایی بومی علی رغم توانمندی‌هایی که دارند، شده‌ است. این مشکلات شامل عدم امکان رشد فرامرزی، محدودیت و نظارت شدید بر محتوا و عدم امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.

در مقابل ما شاهد فعالیت گسترده‌ی بسیاری از کشورها مانند امارات و ترکیه در منطقه، و روسیه و چین در مقیاس بین‌المللی هستیم که رویکردی ایجابی و حمایتی را پیش گرفته‌اند. روسیه نیز تمام تلاشش را می‌کند که سهمی از این بازار بزرگ و مهم به خود اختصاص دهد. علاوه بر این چین هم موفق به ایجاد اکوسیستمی به نسبت کامل برای خود شده است.

در این فضا و سازوکار حاکم بر اینترنت در جهان، کشور ما راه دیگری را به جای پیش گرفتن رویکرد ایجابی و تلاش برای حمایت از پلتفرم‌های داخلی انتخاب کرده است. البته منظورم از حمایت نه حمایت مالی دولتی، بلکه مانع‌زدایی، باز کردن درهای سرمایه‌گذاری بین المللی و البته کمک به پلتفرم‌ها برای حضور در کشورهای دیگر است. بیدی در مورد بازی‌های سیاسی و جنگ‌های اقتصادی بلوک شرق و غرب با موتور‌های جستجوگر نیز چنین اعلام کرد:

متاسفانه با رویکردی که ما پیش گرفتیم ذیل همان تقابل دوگانه سنتی بلوک شرق و غرب قرار می‌گیریم و عملاً به نوعی مثل دوران جنگ سرد، تحت عنوان یکی از کشورهایی که ذیل بلوک شرق و یک طرف ماجرا هستند، دسته‌بندی می‌شویم.  این موضوع در نهایت به راحتی منجر به مستعمره شدن کشور ما توسط بازیگران اصلی حوزه اینترنت می‌شود. ما اینجا از استعمار دیجیتال حرف می‌زنیم مفهومی که می‌توان آن‌ را امروزه در تمام شئون زندگی دید.

در واقع با این رویکرد شهروندان ما به جای انتخاب آزادانه پلتفرم‌های مورد نیازشان در میان پلتفرم‌های بین‌المللی مختلف، باید به تنها گزینه موجود خود اعم از یاندکس روسی و یا برای مثال بایدوی چینی اکتفا کنند. علاوه بر این در حوزه پیام رسان‌ها و باقی خدمات پایه کاربردی (با تعریف شورای عالی فضای مجازی) نیز به سمت رفتن تحت سیطره و کنترل و حکمرانی چین و روسیه می‌رویم. در واقع تا زمانی که ما تعاملاتی محدود به یک یا دو کشور داشته باشیم که سابقه و خاطره تاریخی خوبی هم با آنها نداریم، احتمال این استعمار دیجیتال بسیار بالا است.

در پایان حامد بیدی با آرزوی موفقیت برای پلتفرم‌های ایرانی افزود: «ایده درست، آن است که تعامل همزمان با تمام شرکت‌های آی تی در دنیا داشته باشیم و کمک کنیم که آن‌ها بتوانند حضور رقابتی در کشور ما بر سر کیفیت داشته باشند. از طرف دیگر باید با مانع‌زدایی به پلتفرم‌های داخلی کمک کنیم و از فیلترینگ و سیاست‌های سلبی در برخود با آنها خودداری کنیم و البته درهای سیاسی سرمایه گذاری خارجی را باز کنیم، تا بتوانیم ما هم به عنوان پلتفرم‌های ایرانی سهمی از این بازار بزرگ بین المللی داشته باشیم».

بیشتر بخوانید:

• اختلال و قطعی گسترده اینترنت در ایران [3 مرداد 1401]
• استیضاح وزیر ارتباطات چه تاثیری بر کسب و کار اینترنتی دارد؟ [مصاحبه اختصاصی تکراتو با عادل طالبی]
• اطلاعات 5.4 میلیون کاربر توییتر هک شد
• رفع فیلترینگ اینترنت برای برخی اقشار خاص آغاز شد

نظر شما در مورد رفع فیلترینگ یاندکس چیست؟ لطفا نظرات خود را با تکراتو  و سایر کاربران در میان بگذارید.