طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

طرح صیانت از کاربر در فضای مجازی چیست ؟

طرح پرسروصدایی که ما از آن به نام طرح صیانت از فضای مجازی یاد می کنیم نام رسمی نسبتا طولانی تر «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» را دارد. طرحی که مایه نگرانی افکار عمومی و البته شمار زیادی از کارشناسان و کسب و کارها شده است.

با وجود اینکه تغییراتی در متن اولیه طرح اعمال شده است و نمایندگان موافق طرح نیز کوشیدند به هر طریقی فشار انتقادها از آن را بکاهند، اما آنچه همچنان مایه نگرانی عمومی است در متن اصلی طرح به قوت خود باقی است.

از جمله مواردی که نگرانی عمده ای برای کاربارن در پی داشته است ماده 11 طرح بوده که بی هیچ تغییری در محتوا، شماره آن به 12 تغییر یافته است. این ماده تصریح می کند که عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی منوط به رعایت قوانین کشور، ثبت در درگاه خدمات پایه و کاربردی و اخذ مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی است. تبصره یک این قانون نیز از دیگر مواردی است که همچنان به قوت خود باقی است و در آن آمده:

عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون است

این در حالی است که مسئله چگونگی تاسیس نمایندگی از طرف شرکت های مطرح فناوری با وجود تحریم ها و نپیوستن ایران به FATF همچنان به قوت خود باقی است. اما این تنها مورد خبرساز طرح صیانت از فضای مجازی نیست. ولی دیگر موارد طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

در پیش نویس قبلی خدمات پایه کاربردی نظیر پیامرسان ها و شبکه های اجتماعی، موتورهای جستجو، سرویس های ایمیل و سرویس های ابری، نقشه و مسیریاب ها و هر سرویس دیگری که قوانین را رعایت نمیکرد بر اساس ماده 27 طرح فیلتر می شد. این در شرایطی است که بنابر تبصره 2 ماده 28 طرح اصلاح شده جدید، این موارد موظفند ظرف 4 ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون، نسبت به انجام تعهدات مندرج در ماده 12 اقدام کنند.

در غیر اینصورت و اگر شرکت ها نسبت به ایجاد نمایندگی رسمی اقدام نکنند، اعمال بند ج در مورد آن ها یعنی فیلترینگ شبکه ها و سرویس ها تا زمان تامین جایگزین مناسب داخلی یا خارجیِ مورد تایید کمیسیون، لازم نیست. همچنین وزارت ارتباطات در صورت تایید نشدن جایگزین داخلی یا خارجی برای سرویس های مورد بحث، موظف است ظرف 8 ماه نسبت به ایجاد خدمات پایه کاربردی جایگزین اقدام کند.

اما نکته جالب توجه برای ما اینکه گرچه به نظر می رسد تا زمان عرضه پلتفرم مناسب جایگزین، سرویس هایی چون اینستاگرام یا موتور جستجوی گوگل فیلتر نخواهند شد، اما برای مثال و در مورد اینستاگرام حامیان طرح عنوان می کنند که در حال حاضر برای اینستاگرام تنها 5 جایگزین وجود دارد و مثلا یکی روبینیو با 32 میلیون کاربر روزانه فعال است. در نتیجه این مهم به نظر می رسد زمان ذکر شده در قانون کاملا فرمالیته است و هر جایگزینی که برای سرویس های مورد بحث یافته شود، سریعا و در مدت کوتاهی فرایند فیلترینگ و جایگزینی انجام خواهد شد.

البته که مطابق انتظار بخش غیرقابل توضیح متن تبصره در آنجاست که توضیحی در این مورد ارائه نمی دهد که اگر جایگزینی مثلا برای اینستاگرام ارائه شود، کسب و کارهای فعال چگونه باید مشتریان خارجی خود را به استفاده از نمونه داخلی قانع کنند و چه کسی مسئول ضرر و زیان های ناشی از این مهم است؟

از دیگر موارد دردسرساز طرح اولیه که در طرح دوم با تغییراتی جزئی به قوت خود باقیست، ماده 23 پیشین و 24 فعلی است. بر اساس این ماده، واردات تجهیزات هوشمند الکترونیکی مانند گوشی ها که خدمات پایه کاربردی فاقد مجوز نظیر یوتیوب یا اینستاگرام و دیگر موارد را به طور پیشفرض نصب کرده باشند، یا حتی امکان نصب پیشفرض موارد را داشته باشند، ممنوع می شود و مشمول مقررات قاچاق کالاهای مجاز مشروط موضوع ماده 13 قانون مبارزه با قاچاق کالا می شد.

در اصلاحیه جدید، ممنوعیت واردات برداشته شده و در عوض، عوارض واردات این تجهیزات تا 35 درصد افزایش یافته است. همین درصد برای واردات آن دسته از تجهیزاتی که موارد مجاز سرویس های خدماتی را به طور پیشفرض نصب کرده باشند قابل کاهش است. این ماده درواقع به معنای افزایش بیشتر قیمت گوشی ها، تبلت ها یا دیگر سرویس هایی است که خدمات غیرمجازی مثلا مثل توییتر یا یوتیوب را به طور پیشفرض نصب کرده باشند. حتی نصب گوگل در صورتی که ماده 12 را رعایت نکرده باشد می تواند سبب افزایش عوارض واردات شود. متن کامل طرح صیانت از فضای مجازی را اینجا ببینید.

نظر نمایندگان درباره طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

مطابق با دستور جلسه مجلس شورای اسلامی، قرار بر این است که طرح صیانت از فضای مجازی در جلسه چهارم مردادماه بررسی و رسیدگی شود. درواقع قرار بر این بود که نمایندگان رای دهند که طرح صیانت از فضای مجازی در صحن علنی مجلس بررسی و تصویب شود یا بر طبق اصل 85 قانون اساسی به صورت آزمایشی به اجرا درآید.

بنابر اصل 85 قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی می تواند اختیار بررسی برخی طرح های خاص را به کمیسیون های داخلی تخصصی بسپارد. حال خبر از موافقت مجلس با طرح صیانت از حقوق کاربر رسیده است. در این حالت و بعد از تصویب تنها اعضای کمیسیون و صلاح دید مجلس، طرح به مدتی در حد چند سال به طور آزمایشی اجرا و و تلاش برای رفع مشکلات و ابهامات آن آغاز می شود. این موضوع البته مخالفت هایی را برانگیخته است. و کارزار مخالفت با طرح صیانت از فضای مجازی نزدیک به نیم میلیون امضا جمع کرده است.

بنابر اطلاعی که نماینده تربت جام در کانال تلگرامی خود به اشتراک گذاشته است، 14 نماینده رای به بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در کمیسیون و و 40 نماینده رای به بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در صحن علنی مجلس داده اند تا بدین طریق بتوانند نظرات خود را اعلام کنند. رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در توییتی به طور جداانه مخالفت خود با بررسی طرح در کمیسیون فرهنگی مجلس را اعلام کرده بود. او نوشته بود:

ضمن تاکید بر مدیریت و صیانت فضای بهم‌ ریخته مجازی کشور، پیشنهادم برای طرح مهم «صیانت از فضای مجازی» تشکیل کمیسیون مشترک اجتماعی، فرهنگی و قضایی است. اجرای اصل ۸۵ طرحی به این مهمی و پیچیدگی درست نیست و مخالف این اتفاقم.

در توییتی دیگر، مجتبی توانگر رئیس کمیته اقتصاد انرژی مجلس گفته که طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی هیچ ارتباطی با خواسته رهبری برای ساماندهی فضای مجازی ندارد و بررسی آن نیز فوریتی ندارد. توانگر نوشت:

اگر قرعه به نام‌ بنده باشد فردا می‌گویم؛ این طرح هیچ ربطی به فرمایش‌ها رهبری مبنی بر ساماندهی #فضای_مجازی ندارد. هیچ فوریتی ندارد و احتمالا شورای نگهبان نیز با آن مخالفت می‌کند. از همکاران هم می‌خواهم با آن مخالفت و در دامی که مقابل دولت آقای #رئیسی طراحی شده نیفتند.

احسان خاندوزی، نماینده مردم تهران نیز در حساب اینستاگرامی خود در مخالفت با طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی نوشت:

برای کاهش مخاطره و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت فضای مجازی ایده‌های هوشمندانه بسیار بهتری نسبت به طرح فعلی مجلس وجود دارد که آسیب کم‌تری برای کسب و کارها ایجاد می‌کند. امیدوارم این طرح تصویب نشود.

پیامدهای طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

در صورت اعمال بند 12 این قانون و در شرایطی که هیچ شرکت خارجی نسبت به ایجاد نمایندگی اقدام نکند، شرایطی که می توانیم در مورد محدودیت ها متصور شویم می تواند موارد زیر را شامل شود:

• مسدود شدن هر نوع خدمات اینترنتی خارجی
• مسدود شدن سرویس‌ های گوگل، اینستاگرام، لینکدین، واتساپ
• مسدود شدن استفاده از گوگل پلی و پلی استور
• مسدود شدن آپدیت‌ های ویندوز، لینوکس و آپدیت‌های گوشی‌ های تلفن‌ های همراه
• اجبار به استفاده از پیام رسان‌های داخلی
• تعطیلی حداقل موقتی کسب وکارهای خانگی و خرد که در فضای مجازی مانند اینستاگرام اقدام به عرضه محصولات می‌ کنند
• الزام به تایید هویت کاربران هنگام ورود به اینترنت و به خطر افتادن حریم خصوصی
• از دسترس خارج شدن اپلیکیشن های خارجی

اما مهمترین ایرادات طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی چیست و در صورت اجرا شدن چه عواقبی در پی دارد؟ برای بررسی جزئیات طرح ما را همراهی کنید.

ابهام برانگیز و کلی

از مهمترین ایراداتی که کارشناسان حوزه آی تی و دیجیتال به طرح صیانت از کاربر در فضای مجازی وارد می دانند، مربوط به تلاش مجلس به گنجاندن همه موارد و نگرانی های مربوط به اینترنت و فضای مجاری در یک قانون است. فعالیت کاربران در فضای مجازی، امنیت اطلاعات، چگونگی فعالیت پیامرسان ها و سرویس دهنده های اینترنت داخلی و خارجی، فعالیت مسئولان در فضای مجازی، فروش فیلترشکن، فعالیت جوانان و نوجوانان در فضای مجازی و بسیاری موارد دیگر که همگی باهم وضعیت قانون را پر از بند و تبصره های کلی و مبهم و البته پر باگ کرده است!

مورد ابهام دیگر، تلاش طراحان برای قراردادن طرح زیر اصل 85 قانون اساسی است. موردی که اجرای آزمایشی طرح را سبب می شود و درواقع تصمیم به اجرای آن را به کمیسیون معدودی وامیگذارد. این در حالی است که بسیاری از منتقدین معتقدند که طرحی که زندگی روزمره و کاری مردم را تحت تاثیر قرار می دهد نباید مشمول اصل 85 شود.

البته سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در ارتباط با چرایی بررسی طرح صیانت از فضای مجازی طبق اصل 85 قانون اساسی، گفته است که:

این طرح فنی و تخصصی و بررسی آن در صحن علنی، زمان زیادی را می‌طلبد

اظهار نظری که بیش از هر توجیهی، نشانگر تلاش شتابزده برخی نمایندگان برای تصویب سریع تر طرح صیانت از کاربر در فضای مجازی دارد. اما دیگر جزئیات طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟

ایجاد کمیسیونی جدید

از جایی که قانون وارد مصادی جزئی نمی شود و بیشتر به تعاریف کلی می پردازد و در عین حال حوزه موضوعی گسترده ای دارد، تعیین مصادیق امر بر عهده کمیسیونی گذاشته شده است که کمیسیون عالی تنظیم مقررات نامیده شده است. این کمیسیون در ادامه به مرجع قانونگذاری در این باره بدل خواهد شد.

این کمیسیون از 20 عضو و نهاد تشکیل شده است و سرنوشت بسیاری از ماده های طرح صیانت از حقوق کاربر در فضای مجازی به آن سپرده شده است. این موضوع گمانه اعمال نظر سلیقه ای در فضای مجازی را به شدت افزایش داده است. اعضای کمیسیون موارد جالب و به شدت مرتبطی با امر اینترنت و فضای مجازی هستند. البته جز مرکز ملی فضای مجازی. بقیه موارد عبارتند از دادستانی کل کشور، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی و مواردی دیگر! نهادهایی که همانطور که شاهدید ارتباط و تخصص آن ها در زمینه فضای مجازی و اینترنت بر همگان واضح است!

با اینترنت فعلی خداحافظی کنید

یک سوال اساسی در حول و وش طرح جدید مربوط به آینده اینترنت در ایران در صورت تصویب طرح صیانت حقوق کاربر است. با وجود اینکه موافقان طرح منکر هستند، اما به نظر می رسد بعد از مدتی از تصویب طرح و در عرض یکسال همه پیامرسان و شبکه های اجتماعی، سرویس های خدماتی اینترنتی و ابری و هرچیزی که در حال حاضر استفاده می کنیم از دسترس خارج خواهد شد. بنابر ماده 27 طرح، بعد از تصویب نهایی این طرح، شبکه های اجتمایعی و سرویس های خارجی تنها 4 ماه فرصت دارند نماینده قانونی خود را معرفی کرده و تعهدات اباغی کمیسیون عالی تنظیم مقررات را بپذیرند.

منتقدان طرح باور دارند از آنجایی که مشخص نیست کمیسیون مربوط چه تعهداتی از شرکت ها بخواهد و همچنین با وجود تحریم ها، برآوری این موارد بسیار غیرممکن و غیرعادی به نظر می رسد. در چنین شرایطی بر اساس این طرح حداکثر ظرف مدت یک سال این پیام رسان‌ها و خدمات‌رسان‌ها مسدود خواهند شد.

همچنین نگاهی به جزئیات این طرح نشان می‌ دهد که حتی اگر پیام رسان و سرویس اینترنتی خارجی مسدود نشوند، با تصمیم کمیسیون یاد شده می‌ توانند به شدت محدود شوند به طوری که خیلی زود از دور رقابت با نمونه‌ های داخلی خارج شوند. براساس ماده 17 این طرح، سهم ترافیک و پهنای باند هر یک از پلتفرم ها، سرویس ها و پیام رسان های خارجی باید بر اساس تصمیم این کمیسیون مشخص شود. در نتیجه کمیسیون می تواند سرعت عملکرد این سرویس ها را به حدی پایین آورد که عملا کسی قادر به استفاده نباشد!

از بین رفتن کسب و کارها

دیگر قشری که به طور جدی از بابت این طرح نگران هستند، کسب و کارهای اینترنتی و کارشناسان این حوزه هستند. اخیرا ۵۰ شرکت اینترنتی با انتشار بیانیه‌ ای، ضمن ابراز نگرانی از احتمال تصویب این طرح، نسبت به آن اعتراض کردند و خواهان توقف بررسی آن شدند. شرکت های بزرگی مانند علی بابا، دیجی کالا، کافه‌بازار، دیوار، آپارات و فیلیمو در شمار این شرکت ها هستند.  در این بیانیه آمده است:

ما به صراحت اعلام می‌ کنیم محدود سازی سرویس‌ دهندگان خارجی و مسدودکردن آنها به هیچ وجه به کسب‌وکارهای ایرانی کمک نمی‌ کند. رشد در فضای رقابت ایجاد می‌ شود و کیفیت خدمات با تنوع انتخاب‌ های کاربران بالا می‌ رود. مهم‌ ترین حمایتی که دولت و نهادهای سیاست‌ گذار می‌ توانند از کسب‌ و کارهای ایران داشته باشند، کاهش دخالت‌ها و رفع ده‌ها مجوز و محدودیت غیرضروری است که هر روز بر ما تحمیل می‌ شود.

پیش‌تر عادل طالبی، دبیر انجمن کسب‌وکارهای اینترنتی، به روزنامه اعتماد گفته بود که در صورت تصویب این طرح، تا ۳۰۰ هزار کسب‌وکار خانگی کوچک در اینستاگرام از بین می روند.

ممنوعیت فروش فیلترشکن

مورد دیگر طرح مربوط به محدود شدن استفاده از فیلترشکن ها و فروش آن هاست. در واقع تا پیش از این به لطف فیلترشکن ها، مسدودسازی تلگرام و توییتر عملی نشد، اما در طرح جدید استفاده از فیلترشکن نیز به طور جدی محدود می شود.

در نسخه های پیشین طرح که سال گذشته منتشر شده بود، استفاده از فیلترشکن جرم و مشمول جزای نقدی و جبس درجه شش اعلام شده بود. هرچند در طرح جدید جرم انگاری استفاده از فیلترشکن رفع شده اما انتشار عمده یا فروش تجاری فیلترشکن مشمول جرم خواهد بود و مجازات مرتکب آن حبس و جزای نقدی درجه شش خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

• اینترنت استارلینک در غرب ایران ؛ نحوه دریافت اینترنت ماهواره ای
• کد اینترنت رایگان واقعی ؛ فریب این جمله را به سادگی نخورید!
• کندترین و سریع ترین اینترنت دنیا 2021 ؛ جایگاه ایران کجاست؟
• پیش بینی قیمت اینترنت در سال 1400
• آموزش راه اندازی اینترنت ماهواره ای و هر آنچه باید درباره آن بدانیم

نظر شما در خصوص طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟ نظرات خود را در بخش کامنت ها با تکراتو در میان بگذارید.