تحریم تکنولوژی ایرانیان ؛ مسدود شدن سرویس های گوگل و حذف اپلیکیشن های ایرانی از اپ استور

از هفته پیش بحث تحریم تکنولوژی ایرانیان به یک بحث داغ در فضای مجازی تبدیل و از حذف اپلیکیشن های ایرانی از فروشگاه نرم افزار اپ استور آغاز شد.

مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین برنامه‌های ایرانی که در این اپ استور وجود داشتند، توسط اپل و بدون وجود هیچ دلیل قانونی و مشخصی از این فروشگاه حذف شدند. نسبت به این عمل اپل، اعتراضات زیادی شده بود و نیز درخواست شد تا وضعیت به حالت قبل برگردد.

اما اپل کلیه این درخواست‌ها و اقدامات را نادیده گرفت. از کاربران شبکه‌های اجتماعی گرفته تا مقامات وزارت ارتباطات و همچنین وزارت امورخارجه، پای همه این افراد به این موضوع باز شد.

تاکنون دلیلی محکم بر تحریم تکنولوژی ایرانیان وجود نداشته است و هیچ اطلاعاتی هم از سوی شرکت اپل مبنی بر دلیل انجام این کار منتشر نشده است.

کالین اندرسون، محقق علوم کامپیوتر و بی‌طرف شبکه‌ای است و غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ و کنگره آمریکا را دلیل بر حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از فروشگاه نرم افزار اپل دانست. وی مطالعات مختلفی در مورد تاثیر فنی تحریم‌ تکنولوژی بر زندگی شهروندان در سراسر جهان و از جمله ایران دارد.

وی در این مدت و در جریان تحریم تکنولوژی ایرانیان از طریق اپل، با کاربران ایرانی بحث‌هایی را مطرح می‌کرد، بنابراین تصمیم گرفته شد تا از طریق ایمیل، در مورد این تحریم و مشکلاتش، گفتگویی با وی انجام شود.

در این چند وقت، تعدادی از اپلیکیشن‌های مشهور و پرکاربرد ایرانی از فروشگاه اپ استور حذف شده‌اند. شرکت اپل دلیل این کار را قانون تحریم ایران بیان کرده است. اما آیا در قانون تحریم‌ها تغییرات جدیدی اتفاق افتاده است که باعث این حرکت علیه ایران شده؟

در چند ماه اخیر تغییری در تحریم‌های آمریکا علیه ایران اتفاق نیافتاده است و در برجام هم به غیر از اشاره به چندین صنعت مشخص به بررسی سایر شرکت‌های آمریکایی در ایران پرداخته نشده است. مقررات تحریم تکنولوژی ایرانیان فقط مجوز عمومی نسخه GL- D1 یا به عبارتی (General Licence-D1)  است که در فوریه سال ۲۰۱۴ صادر شد.

به گفته وی هر موقع شرکت‌هایی مانند گوگل یا مایکروسافت می‌خواستند خدماتی را به کاربری عرضه کنند باید درخواست اخذ مجوز را به دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) آمریکا ارائه کنند، تا از نظر قانونی اجازه عرضه آن خدمات را دریافت کنند.

وی ادامه داد که شاید شرکتی مدت‌ها منتظر دریافت تایید درخواست بماند. به گفته وی شرکت‌هایی مانند مایکروسافت و گوگل به دفعات برای دریافت مجوز عرضه محصولاتی مانند Google Earth، Chrome و Hotmail اقدام کردند.

فعالان حقوق دیجیتال، تحریم تکنولوژی ایرانیان را زیر پاگذاشتن حقوق آنان اعلام کردند و به دلیل اعتراضات آنها، کنگره آمریکا درنهایت اعلام کرد که قوانین تحریمی جدید درسال ۲۰۱۰، روی میزان دسترسی کاربران اینترنت تاثیر نخواهد گذاشت. در ادامه وزارت کشور آمریکا مجوز عمومی D1 صادر کرد. این مجوز اجازه ارائه خدمات نرم افزاری و سخت افزاری مختلف را از طرف شرکت‌های آمریکایی به ایران می‌دهد.

وی ادامه داد که براساس این مجوز، اپل حق قانونی فروش آیفون به اشخاص ایرانی‌ و غیر دولتی را دارد و اما اجازه برپایی فروشگاه اپل در تهران را ندارد.

آیا در تفسیر قوانین OFAC بین شرکت‌های آمریکایی هماهنگی وجود دارد؟ مثلا سرویس Gmail گوگل باز است اما سرویس Analytics (ابزار آمار بازدیدکنندگان سایت) در ایران مسدود است. اپل باید چه کاری انجام دهد تا در ارائه خدمات رفع محدودیت شود؟

به گفته وی شرکت‌های آمریکایی به‌طور کل اجازه ارائه هیچ گونه خدماتی را چه پولی و چه رایگان، به ایرانی‌ها ندارند، مگر اینکه مجوز داشته باشند بنابراین می‌توان این را یک مثال عالی در زمینه محدودیت‌های مجوز GL- D1 دانست.

همچنین این مجوز باز هم دارای محدودیت‌هایی است و تنها امکان ارائه ابزار ارتباطی شخصی را می‌دهد. هدف آمریکا از تحریم تکنولوژی ایرانیان، اعمال محدودیت‌های تجاری روی ایران است که تجارت الکترونیک و استارت‌آپ‌های ایرانی را هم شامل می‌شود.

آمریکا مفهوم ارتباطات شخصی را عام تفسیر کرده، به طوری که شرکت Blizzard اجازه پیدا کرد تا بازی World of War Craft را دوباره در اختیار ایرانیان قرار دهد و به تحریم تکنولوژی ایرانیان خاتمه دهد. باید گفت که مجوز D1 ارائه خدمات میزبانی وب با هدف تجاری یا ثبت دامنه را غیر مجاز دانسته است. براساس این مجوز تفسیر نوع خدمات نیز به عهده خود شرکت‌ها گذاشته شده است و این مساله نیز خود باعث ابهام می‌شود.

اگر دریافت مجوز و یا تعریف محصول یا خدمات برای یک شرکت مشکل‌ باشد، عرضه آن خدمات هم از طرف این شرکت غیرمحتمل‌ خواهد بود. بنابراین می‌توان این را دلیلی بر مسدود بودن ابزارهای برنامه نویسی و خدمات میزبانی مانند AppEngine یا تبلیغات و Analytics گوگل دانست.

مجوز GL-D1 اجازه دسترسی ایرانیان به این اپ استور را می‌دهد اما مجوزی برای انتشار و میزبانی برنامه‌های ایرانی در آن وجود ندارد ولی با این وجود باز هم فروشگاه App Store به برنامه نویسان ایرانی اجازه داده بود تا برنامه‌های خود را به دنیا یا سایر ایرانیان عرضه کند.

قدرت درک این تمایز بسیار مهم است. پس به این نتیجه می‌رسیم که اپل باید این بار مجوز انتشار برنامه‌های ایرانی را به صورت جداگانه از OFAC دریافت کند. البته مشخص نیست که اپل می‌تواند این مجوز را دریافت کند یا نه!

اینکه یک شرکت آمریکایی خود اجازه ورود ایران به حوزه تجارت بین‌الملل را بدهد، برخلاف قوانین تحریم‌هاست زیرا یکی از اهداف تحریم‌ها منع ایرانیان در این زمینه است. وی ادامه داد که معلوم نیست OFAC بتواند چنین مجوزی را بدون کسب اجازه از کنگره آمریکا صادر کند.

شرکت‌های آمریکایی با ایرانیان، به دلیل وجود تحریم رفتار متفاوتی دارند، چرا این رفتارها متفاوت است؟ پیاده‌سازی تحریم‌ها دقیقا چگونه است؟

تصمیمات شرکت‌ها نیز با ریسک همراه است چون جنبه‌های مهمی از تحریم نیز توسط آنها به درستی درک نمی‌شود. رهنمود مشخصی به شرکت‌ها در مورد تحریم داده نمی‌شود و قوانین تحریم هم پیچیده است. آمریکا قوانین را مشخص کرده ولی تفسیر آن به عهده شرکت‌هاست و همین باعث می‌شود شرکت‌ها رفتار متفاوتی داشته باشند.

این مساله برای شرکت‌ها نیز ریسک است چون باید در تفسیرهای خود برجام را هم در نظر بگیرند. بسیاری از شرکت‌ها امکان تفکیک کردن خدمات مجاز و غیر مجاز را ندارند و همین باعث می‌شود تا دسترسی ایرانی‌ها به کل خدمات را قطع نمایند.

کالین اندرسون ادامه داد که بسیاری از شرکت‌های آمریکایی مایل به ارائه خدمات به ایرانیان هستند اما اجازه این کار را ندارند و دغدغه مهم آنها ترامپ و کنگره آمریکاست.

اگر ترامپ بخواهد فشار را بر ایران بیشتر کند در ابتدا شرکت‌هایی که در ایران کسب و کار دارند را بررسی می‌کند. ترامپ به اندازه اوباما در مورد اینترنت و تحریم تکنولوژی ایرانیان موضع روشنی ارائه نکرده است. شرکت‌ها دغدغه دارند چون جریمه نقض تحریم، میلیون‌ها دلار است و همین باعث می‌شود تا شرکت‌ها ریسک نکنند و از ایران دوری کنند.

بعد از برجام اپل با تعدادی از فروشندگان در مورد تسهیل صادرات محصولات مذاکره کرده بود اما این رفتار اپل قابل پیش بینی نبود. دلیل تاثیر تصمیمات فضای سیاسی بر حوزه تکنولوژی و در ادامه تحریم تکنولوژی ایرانیان چیست؟

یکی از پیشروترین شرکت‌ها در زمینه عرضه خدمات به ایرانیان اپل است. بعد از انتشار نسخه اولیه مجوز GL- D1، اپل اولین شرکت آمریکایی بود که خط مشی خود را تغییر داد تا بتواند امکان فعالیت نمایندگان فروش را در ایران فراهم نماید.

حتی قبل از GL- D1، اپ استور باز بود و کاربران ایرانی تحریم نبودند. اپل به برنامه‌نویسان اعلام نموده که از OFAC مجوز می‌گیرد و این جای امیدواری دارد.

کالین اندرسون ادامه داد که اکثر شرکت‌ها اهمیتی به ارائه راهکار نمی‌دهند و صرفا مسدود می‌کنند، اما اقدام اپل مبهم است و آنها از ابتدا بهانه قانونی برای ارائه ندادن خدمات داشتند. به گفته کالین اندرسون ممکن است یکسری اتفاقات منجر به بازنگری اپل شده باشد. برای مثال ممکن است اپلیکیشن‌هایی سیستم پرداخت اپل را دور زده باشند و مستقیما با بانک‌های ایرانی کار کنند.

نگرانی دیگری که وجود دارد این است که این اقدام اپل باعث دنباله روی سایر شرکت‌ها شود و توجه سایر شرکت‌ها را جلب کند. زیرا احساس می‌کنند هر کاری که اپل انجام می‌دهد دلیلی محکم دارد.

به گفته کالین اندرسون اگر دولت ترامپ تصمیم نداشته باشد تا رویه خود را تغییر دهد و قوانین تحریم تکنولوژی ایرانیان را شفاف‌سازی کند، باید انتظار ایجاد موقعیت‌های مشابه را داشته باشیم. بنابراین اکنون باید به به‌روزرسانی مجوز عمومی GL-D1 اعتراضاتی صورت گیرد، نه به رفع تحریم اپلیکیشن‌های ایرانی.

شرکت اپل فروش مستقیم به ایران ندارد اما محصولات این شرکت حدود ۱۱ درصد بازار موبایل ایران را تشکیل می‌دهد. اگر بخواهیم مقایسه کنیم، بوئینگ توانست مجوز لازم را برای فروش هواپیما به دولت ایران کسب کند، پس چرا اپل نمی‌تواند تلاشی برای رفع این مشکل انجام دهد؟ آیا اپل به بازار ایران اهمیت نمی‌دهد؟

وی از اقدامات اپل جهت رفع وضعیت فعلی اظهار بی‌اطلاعی کرد و ادامه داد که اپل باید برای ارائه برنامه‌های ساخت ایران مجوز کسب کند و این اقدام هم با قانون فعلی تحریم‌های آمریکا سازگار نیست.

شرکت‌ها زمانی که بازاری چشمگیر در کشور مورد نظر وجود داشته باشند درگیر این مسائل می‌شوند. اکنون هیچ کانال ارتباطی مالی بین آمریکا و ایران وجود ندارد و شرکت‌های آمریکایی باید عملکرد خود را با قوانین آمریکا تطبیق دهند. اگر بین ایران و آمریکا تغییر مثبتی اتفاق نیافتد، برای اعمال تغییر در رویه شرکت‌ها انگیزه‌ای وجود نخواهد داشت و بنابراین ارزش بازار ایران به مرور کاهش می‌یابد.

اما در مورد بوئینگ قضیه فرق دارد. این شرکت هواپیمایی یک کانال ارتباطی مالی ایجاد کرد و در این حالت کار ساده است. اما اپ استور اگر هزاران یا حتی میلیون‌ها کاربر ایرانی هم داشته باشد اپل روی آنها شناختی ندارد و فعلا هم سود کمی برای اپل دارند. اگر سود کم باشد مسوولیت‌‌های قانونی و هزینه‌های آن برای اپل فرقی نمی‌کند.

برای مثلا می‌توان به شرکت PayPal اشاره کرد. این شرکت به دلیل مسدود نکردن حساب‌های تحریم شده که البته تبادلات مالی بسیار کمی نیز داشت، برای دوسال و هر بار 6/7 میلیون دلار جریمه شد.

اعتراضاتی که جدیدا کاربران ایرانی در مورد اقدام اپل از طریق اینترنت انجام دادند، چقدر می‌تواند در رفع تحریم ها تاثیر گذار باشد؟ آیا فشار به دولت‌ها موثر است؟

به گفته وی بعد از صدور مجوز GL- D1 هم فشارهایی برای رفع تحریم تکنولوژی ایران وجود داشت، اما این اقدامات وقت گیر بود و موفقیت محدودی هم داشت.

این کار در واقع خجالت زده کردن شرکت‌ها در انظار عمومی است اما بعد از چندبار استفاده اثر آن از بین می‌رود. مثلا اگر گوگل سرویسی را باز می‌کرد و سرویس دیگری را مسدود می‌کرد باید برای سرویس جدید به همان اندازه تلاش می‌کرد. یعنی وصله کاری برای شرکت‌ها انرژی زیادی لازم دارد. در بحث تحریم تکنولوژی ایران در نهایت OFAC است که محدوده مسوولیت شرکت‌ها را مشخص می‌کند.

اگر یک مجوز عمومی صادر شود تکلیف همه مشخص می‌شود، مجوزهای عمومی همیشه مثبت هستند اما فرایند آنها کند است. در اینجا تصمیم کاخ سفید مهم است و البته بزرگترین مانع ترامپ است.

اگر ترامپ از برجام خارج شود، بر اولویت شرکت‌های آمریکایی نیز تاثیرگذار خواهد بود. در این حالت شرکت‌ها با ریسک کمتری مواجه خواهند بود و شاید برای اخذ مجوز هم اقدام نکنند.

پس باید تلاش کرد و امیدوار بود که تغییری مثبت اتفاق افتد. وی در ادامه از کارزارهای اعتراض خواست تا دولت آمریکا را مخاطب خود قرار دهند، چون این تحریم‌ها بر زندگی مردم تاثیرگذار بوده است. هدف آمریکا از تحریم ایران و خصوصا تحریم تکنولوژی ایران، جلوگیری از درآمدزایی دولت ایران است و به فعالیت اشخاص و استارتاپ ها مرتبط نیست.

حمایت بین‌المللی از کارزار مقابله با تحریم‌ تکنولوژی ایران به چه رویکردی نیاز دارد؟

گروه‌های مختلفی سال‌ها در آمریکا درباره این مسائل فعالیت داشته‌اند. آنها سعی کرده‌اند تا با سیاستگذاران درباره حذف تعدادی از برنامه‌های کاربردی ایرانی از اپ استور مذاکره نمایند و آنها را از این اقدام منصرف کنند. تلاش کردند تا تجدید نظری در قانون تحریمی GL- D1 و همچنین تحریم تکنولوژی ایرانیان ایجاد شود.

اما در اینجا مردم نقش مهم‌تری دارند و بهتر است مردم صدای خود را به گوش دولت برسانند، زیرا هرچه صدای مردم بلندتر باشد، مردم آمریکا هم به اهمیت به‌روزرسانی قوانین تحریمی بیشتر پی می‌برند.

هرچه صدای اعتراض خود مردم قوی‌تر باشد، تعداد بیشتری از مردم آمریکا اهمیت به‌روز‌رسانی قوانین تحریمی را درک می‌کنند. باید تاثیرات مخرب و مشکلاتی که تحریم تکنولوژی ایران به همراه خواهد داشت برای همه روشن شود تا مردم آمریکا هم به حمایت از آنها بپردازند.

درس مهمی که از قانون GL- D1 می‌توان گرفت این است که مردم همه سعی دارند تا کار درست را انجام دهند. اگر زمانی انگیزه اقتصادی در مساله ای وجود نداشته باشد، باید راه انگیزشی دیگری برای جلب توجه در نظر گرفته شود.

بسیاری از افراد قانون GL- D1 را یک دستیابی بزرگ می‌دانند. به گفته کالین اندرسون، اگر مردم آمریکا از تاثیرات منفی تحریم تکنولوژی ایران بر زندگی مردم باخبر شوند متعجب می‌شوند و حاضر به انجام کمک خواهند شد.

بررسی مجوزهای عمومی رفع برخی تحریم‌های تکنولوژی

نهاد اوفک (دپارتمان کنترل دارایی‌های خارجی وابسته به وزارت خزانه ‌داری آمریکا)، نهادی است که مسئولیت کنترل و اجرای برنامه‌های تحریمی اقتصادی آمریکا را برعهده دارد. در بهمن‌ماه سال 1393 بود که این نهاد یک مجوز عمومی را برای رفع تحریم برخی سرویس‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، تحت عنوان Genral License D1 علیه ایران تصویب کرد.

این مجوز در 9 صفحه تدوین شده و شرکت‌های آمریکایی باید براساس این مجوز به شرکت‌های ایرانی سرویس دهند تا توسط دولت آمریکا جریمه نشوند.

به‌عنوان مثال حتی محصولات اپل براساس این قانون اجازه عرضه رسمی به ایرانیان را یافتند. اما این مجوز شامل همه خدمات یا محصولات تکنولوژی نمی‌شد و تفسیر آن نه تنها برای اپل بلکه برای سایر شرکت‌ها نیز با ابهاماتی همراه بود.

.

منبع: donya-e-eqtesad