تانک مرکاوا چیست ؟ تاریخچه و ویژگی های تانک اصلی اسرائیل

یکی از مهمترین تانک‌های ارتش قدرتمند اسرائیل، تانک مرکاوا است. اما تانک مرکاوا چیست و چرا از بهترین تانک‌های دنیا محسوب می‌شود؟

تانک مرکاوا چیست و چرا یکی از بهترین تانک‌های دنیاست؟‌ چقدر با تانک اصلی اسرائیل آشنا هستید؟ احتمالا در جریان وقایع اخیر و درگیری حماس و اسرائیل، هرازگاهی نام تانک مرکاوا را شنیده‌اید. اما چرا این تانک اهمیت دارد؟ در این مطلب ضمن پرداختن به تاریخچه تانک مرکاوا به انواع تیپ‌های آن و ویژگی‌های مهمش می‌پردازیم.

ادامه مطلب در ادامه

بیشتر بخوانید:

• فسفر سفید چیست و چه کاربردی در تولید سلاح دارد؟
• خطرناک ترین جنگنده ایران کدام است؟
• جدیدترین نسل جنگنده‌ ها ؛ بررسی نسل شش و هفت‌های بی‌رحم
• بهترین جنگنده ‌های جهان کدامند؟

تاریخچه تانک مرکاوا چیست

ارتش اسرائیل از نظر قدرت یگان‌های زرهی تا اواخر دهه 1960 به شدت ضعیف‌تر از ارتش‌های عربی بود و این مسئله، برای کشوری که خود را در احاطه دولت‌های معارض عربی می‌دید، اصلا موضوع قابل تحملی نبود.

ارتش اسرائیل در آن زمان از تانک‌هایی چون ای ام ایکس 13، سنجورین و سوپر شرمن استفاده می‌کرد؛ در حالی که ارتش‌های عربی از زره کوب اس یو 100، تانک تی 55 و ام 48 پاتن برخوردار بودند که به مراتب قدرتمندتر از قوای زرهی صهیونیست‌ها بود.

اسرائیل در 1966 مذاکراتی با دولت انگلستان برای دریافت تانک جدید چیفتن آغاز کرد و دو نمونه آزمایشی نیز دریافت کرد. با این وجود با حمله اعراب به اسرائیل در 1967 و فشار اعراب به دولت انگلستان، این کشور از تحویل تانک چیفتن به اسرائیل منصرف شد و همین مسئله سبب شد تا اسرائیلی‌ها به راه‌حل دیگری بیندیشند. این آغازی بر تاریخچه تانک مرکاوا بود.

اسرائیلی‌ها در این مقطع متوجه شدند که برای تامین نیاز ارتش به ابزار‌آلات زرهی و در راس آن تانک، بایستی مستقل شوند و به خوداتکایی برسند. به همین دلیل هم برنامه ساخت تانک بومی اسرائیل، متناسب با جغرافیای منطقه و نیازهای این کشور استارت خورد. در واقع امر هم عموم تانک‌های کشورهای عضو پیمان ناتو با وجود پیشرفته بودن، برای مانور و نبرد در سرزمین‌های پهناور طراحی شده بودند، اما اسرائیل به تانکی چابک در سرزمین‌های کوچک نیاز داشت؛ موضوعی که در بررسی ویژگی های تانک مراکاوا به اهمیت آن اشاره می‌کنیم.

برنامه طراحی تانک مرکاوا در سال 1970 و به سرپرستی سرتیپ اسرائیل تال که از باتجربه‌ترین افسران زرهی ارتش اسرائیل بود آغاز شد. دولت اسرائیل در این مقطع به دنبال طراحی یک تانک بومی با اولویت حفاظت از جان خدمه بود و در اسرائیل تال که در جنگ‌های 1956 و 1967 برای اسرائیل جنگیده بود، قهرمان ملی این کشور به شمار می‌آمد.

طرح پیشنهادی تال هم با تمرکز خاص بر محافظت زرهی از خدمه معرفی شد. در این طرح، تانک دارای موتوری است که در بخش جلویی بدنه جای گرفته و این خود عاملی در افزایش قدرت زرهی تانک محسوب می‌شد. برجک کوتاه و باریک تانک نیز به سادگی قابل هدفگیری با ابزارهای ضدتانک نبود. از سویی شیب برجک امکان مقابله با حملات خرج گود مانند موشک‌ها و راکت‌های ضدتانک یا مهمات انرژی جنبشی را فراهم می‌کرد. نخستین مدل مرکاوا در آپریل 1979 تحویل ارتش اسرائیل شد و از آن به بعد، اسرائیل هیچ‌گاه از خارج تانک نخرید تا مرکاوا به تانک اصلی صهیونیست ها بدل شود.

مرکاوا مارک 1 و ویژگی‌های تانک مرکاوا چیست ؟

بعد از بحث از تاریخچه تانک مرکاوا باید به معرفی تیپ‌های مختلف و قابلیت های تانک مرکاوا برسیم. مرکاوا تانکی با 4 خدمه است که در آن راننده در جلو سمت چپ تانک قرار دارد و با سه پیرسکوپ به فضای بیرون دید دارد. گلوله‌گذار در داخل برجک سمت چپ و فرمانده و توپچی در سمت راست قرار دارند. توپچی در بالای برجک دارای یک سایت آتش ترکیبی با چشمی دید حرارتی نسل دوم است که برد شلیک موثر 2000 متر در روز دارد.

از دیگر ویژگی های تانک مرکاوا می‌توان به مسافت‌یاب لیزری و رایانه آتش بالستیک (همگی ساخته البیت سیستم اسرائیل) اشاره کرد. فرمانده تانک دارای یک پیرسکوپ با قابلیت درشت‌نمایی بیست برابری در بالای سر خود است که قابلیت چرخش 360 درجه را دارد و از طریق چشمی به سایت آتش توپچی برای آتش دسترسی دارد.

در محفظه عقب مرکاوا می‌توان 5 سرباز مسلح سوار کرد که کمتر تانکی این ظرفیت را دارد. از این فضا همچنین می‌توان برای سوار کردن زخمی‌ها، پوشش دادن سربازان، جابجایی برانکارد و امدادگر و برخی موارد دیگر استفاده کرد. تانک همچنین یک مخزن 60 لیتری آب برای خدمه و سربازان دارد.

تانک اصلی اسرائیل دارای شش چرخ مجهز به کمک فنر است که به طوری طراحی شده‌اند تا در صورت نیاز به سادگی قابل تعمیر و جایگزینی باشند.

در مرکاوا مارک 1 یک موتور 12 سیلندر دیزلی آمریکایی با نام AVDS-1790-6A و با 908 اسب بخار قدرت استفاده شده است که با درنظرگرفتن وزن 63 تنی این تانک، دارای رانش به وزن 14.5 اسب بخار بر تن است؛ رقمی که نسبتا کم محسوب می‌شود و نهایت سرعت تانک را به 50 کیلومتر در ساعت می‌رساند.

موتور مورد بحث نسخه ارتقایافته موتور تانک ام 60 است ولی مصرف سوخت بالاتری دارد و با 1000 لیتر سوخت، 400 کیلومتر برد خواهد داشت. یکی از مهمترین قابلیت های تانک مرکاوا این است که در تنها 1 ساعت می‌توان موتور تانک را به طور کامل تعویض کرد.

همانطور که در بخش تانک مرکاوا چیست گفتیم، موتور در جلوی تانک قرار دارد و این خود به خود زرهی تانک می‌افزاید تا حدی که موتور به تنهایی می‌تواند مانعی در ورود مهمات ضدتانک به داخل تانک باشد.

تانک اصلی صهیونیست ها در بخش توپخانه به یک توپ 105 میلی‌متری M68 مجهز شده که همان توپ مشهور خان‌دار L7 انگلیسی محسوب می‌شود. این توپ می‌تواند 20 درجه به طرف بالا و منفی 8.5 درجه به سمت پایین حرکت کند و این به تانک امکان شلیک در شیب‌های مختلف بالا و پایین را می‌دهد. انواع مهمات قابل استفاده در این تانک از دیگر ویژگی های تانک مرکاوا است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

• مهمات انرژی جنبشی ام 111 با هسته تنگستنی و سرعت دهانه 1455 متربرثانیه که توان نفوذ در 390 میلی‌متر زره تخت در فاصله 2000 متری را دارد.
• مهمات انرژی جنبشی ام 426، اقتباس‌شده از مهمات آلمانی دی‌ام 63 با هسته تنگستنی و توان نفوذ در 530 میلی‌متر زره در فاصله 2000 متری که سرعت خروج از دهانه 1455 متربرثانیه دارد.
• مهمات ام 117 که یک مهمات ریز و آتش‌زا برای از بین بردن بالگردها، خودروها و نفرات پیاده محسوب می‌شود.
• مهمات خرج گود ضدزره ام 152 با قدرت نفوذ در 450 تا 550 میلی‌متر زره.
• مهمات ام 494 شامل 5000 دارت کوچک در کلاهک، مناسب برای درگیری شهری.
• مهمات انفجاری له‌شونده ام 156 در کنار مهمات دودزای 158 و مهمات ترکش شونده ام 420.

تانک مرکاوا مارک 1 مجموع 62 گلوله حمل می‌کند که بخشی از آن در پشت برجک و بخشی به عنوان ذخیره در داخل بدنه قرار دارند. در کنار این موارد،‌ در روی برجک و بری گلوله‌گذار یک مسلسل 7.62 میلی‌متری فن‌مگ قرار دارد و مسلسل مشابهی نیز در کنار توپ اصلی قرار دارد.

تانک مجموعا ده‌هزار گلوله 7.62 میلی‌متری حمل می‌کند و در صورت نیاز می‌توان یک مسلسل 12.7 میلی‌متری در جلوی برجک بر روی لوله توپ و یک مسلسل دیگر برای فرمانده روی برجک نصب کرد.

در مارک 1 فرمانده به یک خمپاره‌انداز خارجی 60 میلی‌متر دسترسی دارد که در سمت راست برجک نصب شده است (کنار برجک) و تا برد 2000 متر اهدافی را که به آن دسترسی مستقیم نیست (مثلا بر روی بام یک خانه و یا پشت یک مانع) را می‌توان با آن هدف قرار داد.

همانطور که در بخش قبلی هم گفتیم، یکی از مهمترین ویژگی های تانک مرکاوا مسئله حفاظت است و اساسا در طراحی این تانک اسرائیلی، اولویت با حفاظت بوده است. از آنجا که همواره تانک‌های اسرائیلی با خطر مین‌های ضدتانک مواجه هستند، تانک در بخش زیرین به بدنه بسیار تقویت‌شده‌ای مجهز است. سوخت تانک هم در یک مخزن ویژه محافظت‌شده قرار دارد.

یکی دیگر از قابلیت های تانک مرکاوا ابزار خاموش‌کننده آتش خودکار آن است که با استفاده از سنسورهای درون تانک و با تشخیص محل آتش‌سوزی، مواد خاموش‌کننده آتش را پخش می‌کند. زمان واکنش این سامانه بسیار سریع و در حدود 100 میلی‌ثانیه است. تانک اصلی اسرائیل همچنین دارای 12 نارنجک‌انداز دودزا است که به صورت دو بسته شش‌تایی در طرفین برجک نصب شده‌اند.

گرچه تانک‌های دهه 1970 عموما در کنار زره فولادی زره کامپوزیتی برای افزایش مقاومت داشتند، اما زره مرکاوا کاملا فولادی است. با این وجود شاهکار تانک مرکاوا در طراحی شیب برجک است که به نوعی طراحی شده که تاثیر انواع مهمات خرج گود و انرژی جنبشی را به 50 درصد کاهش می‌دهد و اساسا مهمات از هر جهتی که به برجک برخورد کنند، به سطح شیب‌دار خورده و تاثیرشان کاهش می‌یابد. در جدول زیر به میزان مقاومت تانک اصلی صهیونیست ها از جهات مختلف می‌پردازیم:

مقایسه جدول فوق با مقاومت نسخه M1 تانک آمریکایی و معروف آبرامز (مجهز به زره کامپوزیتی) نشان می‌دهد که میزان مقاومت مرکاوا مارک 1 با وجود زره تمام فولادی خود تقریبا با این تانک قدرتمند برابر است.

پشت تانک هم زنجیرهایی با گول‌های آویزان فلزی قرار دارد که به خوبی پشت برجک را پوشانده‌اند. هدف از اینکار، انفجار موشک و راکت‌های ضدتانک بلافاصله بعد از برخورد به زنجیرها و قبل از رسیدن به برجک است. این زنجیرها حاصل تجارب جنگ 1982 است و از آن زمان به بعد نصب شدند. بنابر گزارش‌های رسمی ارتش اسرائیل، مجموعا 250 عراده مرکاوای مارک 1 تولید شده است.

بیشتر بخوانید:

تفنگ خورشیدی نازی‌ها ؛ سلاح خطرناک ارتش هیتلر برای نابودی کشورها در یک چشم به هم زدن! [+ویدیو]

پهپاد کمان 19 توسط ارتش رونمایی شد [+عکس]

مرکاوا مارک 2 ؛ مشکلات تانک مرکاوا چیست ؟

مارک دو مرکاوا در سال 1983 وارد خدمت شد و در واقع یک ارتقا کوچک بر اساس تجارب نبرد 1982 لبنان بود. این ارتقاها بیشتر با هدف تجهیز مرکاوا برای جنگ‌های شهری انجام شد. برای مثال، در مارک 2 مرکاوا خمپاره‌انداز 60 میلی‌متر به داخل بدنه مناقل شد چراکه در نسخه پیشین، فرمانده برای شلیک باید از تانک بیرون می‌آمد و در نتیجه در معرض خطر آتش دشمن قرار می‌گرفت. حالا، خمپاره انداز در کنار دست فرمانده در درون تانک قرار داشت و برای شلیک با آن، فرمانده تنها کافی بود یک دریچه در بالای برجک را باز و اقدام به آتش کند.

در این نسخه همچنین یک گیربکس اتوماتیک تعبیه شده و ظرفیت مخزن سوخت به 1400 لیتر افزایش یافته است. بخش پشت برجک هم به یک توری ضدراکت و زنجیر برای مقابله با راکت‌های ضدتانک تجهیز شده است. سامانه آتش هم ارتقا یافته و به سنسور باد تجهیز شد تا رایانه کنترل آتش، با دقت بالاتری هدفگیری کند. با این وجود همچنان تانک اصلی صهیونیست ها به همان توپ 105 میلی‌متری مجهز بود. از مرکاوا مارک دو، چند نسخه مختلف تولید شد که به شرح زیر هستند:

1. مرکاوا مارک 2B: شامل نصب یک سامانه دید حرارتی جدید
2. مرکاوا مارک 2C: دارای زره بیشتر در بالای برجک برای مقابله با حملات از بالا
3. مرکاوا مارک 2D: دارای زره کامپوزیت ماژولار در بالای برجک که منجر به افزایش حفاظت تانک در برابر حملات از بالا می‌شود.

در حدول زیر میزان مقاومت مرکاوا مارک 2 دی را بررسی می‌کنیم:

مجموعا 580 عراده مرکاوا 2 ساخته شده است. میزان حفاظت این تانک با این مشخصات به خوبی با M1A1 آبرامز برابری می‌کند و در تمامی موارد از تی 72 و نسخه‌های مختلف آن (جز تی 72 بی 3) برتر است.

مرکاوا مارک 3 ؛ ویژگی‌های تانک مرکاوا چیست ؟

اما در ادامه بحث تانک مرکاوا چیست به یکی از مهمترین نسل‌های این تانک یعنی مرکاوای مارک 3 یا مرکاوا نسل 3 می‌رسیم. این نسخه در سال 1989 عملیاتی شد و تغییرات بسیاری نسبت به قبل داشت.

تجهیز مرکاوا نسل 3 به یک موتور پرقدرت 12 سیلندر دیزلی دیزل AVDS-1790-9AR  با توان 1200 اسب بخار، رانش به وزن تانک را به 18.5 اسب بخار بر تن رسانده و سرعت آن را به 60 کیلومتر در ساعت افزایش داده بود. این نسخه چالاکی بیشتری داشت و برد آن هم به 500 کیلومتر با هر بار سوختگیری رسیده بود.

مرکاوا نسل 3 همچنین به توپ 120 میلی‌متری جدیدی به جای توپ 105 قبلی نصب شد که در اسرائیل به نام توپ بدون خان ان‌جی 251 تولید می‌شود اما همان توپ آلمانی رومینگال 120 میلی‌متری بوده که بر روی بسیاری از تانک‌های مدرن دنیا از جمله لئوپارد 2، آبرامز، کا1 و تایپ 90 ژاپنی نصب شده است.

این توپ نسخه ال44 توپ رومینگتال 120 است که بر روی آبرامز نیز نصب شده و می‌تواند مهمات استاندارد ناتو را شلیک کند. قدرت نفوذ این توپ دو برابر توپ پیشین است و می‌تواند تا 20 درجه رو به بالا و منفی 7 درجه رو به پایین حرکت کند. این تانک می‌تواند تا 46 گلوله 120 میلی‌متری را درون خود حمل کند. از انواع مهمات مرکاوا نسل 3 در اسرائیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مهمات انرژی جنبشی ام 322 با هسته تنگستنی و سرعت دهانه 1702 متربرثانیه، قدرت نفوذ بیش از 500 میلی‌متری در اهدافی به فاصله 2000 متری
• مهمات انرژی جنبشی ام 338 با هسته تنگستنی و توان نفوذ 700 تا 730 میلی‌متری در اهدافی به فاصله 2000 متری.

البته سه مدل مهمات دیگر شامل انواع خرج گود ضد زره با توان نفوذ بیش از 600 میلی‌متری، مهمات انفجاری ترکش‌شونده و نمونه‌ای با ریزمهمات ضدنفر نیز با توپ 120 میلی‌متری این تانک قابل شلیک است.

این تانک همچنین می‌تواند یک موشک هدایت لیزری از نوع لهاد با برد 8 کیلومتری شلیک کند. این موشک با قدرت نفوذ 800 میلی‌متری در زره سخت را می‌توان از لوله توپ 120 مرکاوا نسل 3 شلیک کرد و در آخرین لحظه، سامانه هدایت لیزری را روی هدف قرار داد تا هوشیار نشود.

سایت آتش توپچی در مارک 3 مرکاوا دقیقتر از قبل شده و فرمانده نیز دارای پیرسکوپی اصلاح شده مجهز به سامانه دید حرارتی نسل دوم است که توان بزرگنمایی 14 برابری دارد.

زره کامپوزیت ماژولار نیز برای اولین بار در مرکاوا نسل سه به کار بسته شد. از آنجا که توپ بزرگتر بود، برجک تانک مجددا طراحی شد و جلو و طرفین برجک از صفحه‌های ماژولار قابل تعویض ساخته شد تا در میدان نبرد به سرعت قابل تعویض باشند.

در مرکاوا مارک 3 یک تلفن در بخش عقب تانک برای ارتباط پیاده‌نظام با فرمانده تانک نیز نصب شده و سیستم تهویه تانک بهبود یافته است. از مرکاوا مارک 3 مجموعا 780 عراده در چند مدل تولید شده است. اما در سری مارک 3، انواع تانک مرکاوا چیست ؟

1. مارک 3B: ارتقای قابل توجه زره
2. مارک 3B باز: مجهز به یک سایت هدفگیر برای توپچی با امکان تعقیب خودکار اهداف متحرک و کارایی بسیار بالاتر در حمله به اهداف متحرک
3. مارک 3D: این نسخه که به نام Dor-Dalet نیز مشهور است دارای زره کامپوزیت ماژولار بیشتری در بخش بالای برجک است که برای نبرد شهری طراحی شده است.

میزان حفاظت زره مرکاوا مارک 3 دی را در جدول زیر بررسی می‌کنیم:

بیشتر بخوانید:

ساخت سامانه رهگیری موشک‌های فراصوت توسط بوئینگ برای ارتش آمریکا

تولید لباس هوشمند جاسوسی توسط ارتش آمریکا ؛ ضبط صدا، تصویر و موقعیت مکانی با لباس!

مرکاوا مارک 4 ؛ ویژگی‌های تانک مرکاوا چیست ؟

در این بخش از بحث تانک مرکاوا چیست به معرفی جدیدترین و آخرین نسخه مرکاوا می‌رسیم. مرکاوا نسل 4 در سال 2003 میلادی تولید شده و دارای یک موتور دیزلی 12 سیلندر آلمانی به نام GD883 (MTU883) با 1500 اسب بخار قدرت است که با درنظر گرفتن وزن 65 تنی تانک، دارای رانش به وزن 23 اسب بخار بر تن بوده که رقم بسیار خوبی به نظر می‌رسد. این موتور 25 درصد افزایش قدرت برای مارک 4 نسبت به نسل‌های قبلی فراهم کرده است.

مرکاوا نسل 4 از یک شاسی ارتقایافته برای حرکت در مناطق کوهستانی مانند بلندی‌های جولان برخوردار است اما از همان تسلیحات نسل 3 با کمی ارتقای سامانه آتش استفاده می‌کند.

فرمانده در مرکاوا نسل 4 دارای یک سامانه دید حرارتی کاملا مستقل از توپچی است که به صورت پانورماتیک کار می‌کند و به آن اجازه کشف هدف به صورت مستقل و درگیری بدون نیاز به سامانه آتش توپچی را می‌دهد.

سامانه آتش El-Op محصول البیت سیستم نسخه پیشرفته‌تری از نسخه به کار رفته در مارک 3 است که بعد از شناسایی هدف توسط اپتیک، سامانه آتش را به صورت خودکار روی هدف قفل می‌کند و با دقت بسیار بالایی عمل می‌کند. این سامانه می‌تواند روی یک بالگرد در حال حرکت هم قفل کند یا در شرایطی که مرکاوا در حال حرک است به یک هدف در حال حرکت شلیک کند. در سامانه آتش این نسخه، احتمال برخورد گلوله به یک هدف در فاصله 3500 متری چیزی معادل 90 درصد تخمین زده شده است.

مرکاوا نسل 4 دارای همان توپ 120 میلی‌متری نسل 3 است ولی نسخه‌ای که برای این تانک درنظر گرفته شده در واقع توپ ام‌جی 253 است که دارای روکش حرارتی و سامانه تخلیه دود ست. این توپ توان پرتاب مهمات انرژی جنبشی ام 338 را دارد که بالاترین توان نفوذ بین مهمات ارتش اسرائیل را دارد.

یکی از ویژگی های تانک مرکاوا نسل 4 این است که توان حمل 48 گلوله دارد. سیستم جدید دیگر این تانک که در تانک‌های LIC-۲۰۰۴ به کار گرفته شده یک دوربین ۳۶۰ درجه مجهز به عدسی گردان است که از دورنمای صحنه‌ای که در دید مسلسل است تصویربرداری می‌کند. این دوربین در صورت مشاهده هر تحرک یا فعالیت مشکوک در اطراف تانک، آن را به اطلاع خدمه می‌رساند.

از دیگر قابلیت های تانک مرکاوا اینکه راننده دارای یک نمایشگر رنگی است که به او امکان می‌دهد پشت تانک را با یک دوربین تحت نظر داشته باشد. فرمانده و توپچی نیز هر یک دو نمایشگر رنگی چندکاره در اختیار دارند که نمایشگر فرمانده دارای یک نقشه‌خوان دیجیتالی مجهز به جی‌پی‌اس است.

برجک تانک اصلی اسرائیل در نسل 4 تمام الکتریکی شده و تمام تجهیزات برقی آن ساخت البیت سیستم است. تانک دارای خط ارتباط داده برای تبادل اطلاعات سامانه اپتیکی با تانک‌های دیگر و مراکز فرماندهی است. با این سیستم حتی امکان دریافت تصاویر پهپادها نیز وجود دارد و اطلاعات اپتیکی بالگردها نیز قابل دریافت است.

زره این مدل نیز مشابه با زره مارک 3D است اما در شکل برجک تغییراتی اعمال شده که شامل افزوده شدن سامانه اپتیک توپچی در بالای زره تانک است در حالی که در نسخه‌های پیشین این سامانه درون زره بود. زره تانک ماژول و قابل جداسازی است و در مجموع مقاومت آن در برابر مهمات‌های خرج گود نسبت به مارک 3D کمتر است.

این زره ماژولار با نسخه قبلی متفاوت است و برخلاف نسخه مارک 3 که زره کامپوزیت روی زره اصلی نصب می‌شد، در نسخه جدید زره به طور کامل روی برجک پوشانده می‌شود. در این نسخه مقاومت زرهی در بالاترین حد خود است که در جدول زیر جزئیات آن را می‌بینید:

با مقایسه زره دو نسخه مارک 3 و 4 متوجه می‌شویم که بسیاری از موشک‌های ضدتانک زمین پرتاب امکان نفوذ در زره این تانک و بدنه و برجکش را ندارند. همچنین در این نسخه کف تانک به شکل وی ساخته شده که کمترین میزان خسارت بر اثر انفجار مین را با هدایت موج انفجار به طرفین سبب می‌شود.

اما دیگر قابلیت‌های تانک مرکاوا چیست ؟ تانک همچنین دارای هشداردهنده لیزری ساخت البیت سیستم است که به طور خودکار بعد از کشف هدف قفل می‌کند و پرتاب نارنجک دودزا را آغاز می‌کند. در این نسخه برخلاف نسخه‌های پیشین که نارنجک‌اندازها در جلوی برجک نصب شده بودند، اینجا در درون زره ماژولار و در طرفین برجک به صورت نیمه‌پنهان قرار گرفته‌اند.

تانک اصلی اسرائیل در نسخه چهارم خود دارای سامانه تهویه بسیار مناسبی برای بقا در مقابله با نبردهای میکروبی است اما شاید مهمترین ویژگی مرکاوا مارک 4 نصب سامانه تروفی ساخت شرکت رافائل اسرائیل باشد که در سال 2010 نصب شد. دلیل نصب این سامانه به تاریخچه نبرد تانک مرکاوا در سال 2006 در جنوب لبنان یا همان جنگ 33 روزه مربوط است.

اما این سامانه تانک مرکاوا چیست و چه کارکردی دارد؟ این سامانه در واقع برای مقابله با موشک‌ها و راکت‌های ضدتانک طراحی شده و می‌تواند با مهمات‌های پرسرعت انرژی جنبشی درگیر شود. همچنین ادعا می‌شود این سامانه امکان درگیری با موشک‌های تاپ اتک را نیز دارد.

تروفی از چهار رادار اریه فازی موج میلیمتری ام 2133 ساخته البیت سیستم تشکیل شده که در چهار طرف برجک تانک نصب شده‌اند و پوشش 360 درجه‌ای را برای آن به ارمغان می‌آورند. با این سیستم حرکت هر نوع پرتابه به طرف تانک با هشدار همراه می‌شود.

کل فعالیت این سامانه در 2 ثانیه انجام می‌شود. ابتدا سیستم حرکت پرتابه‌ها به سمت تانک را تشخیص می‌دهد. سپس دو پرتاب‌کننده آن که در طرفین برجک قرار دارند، گلوله‌هایی ساچمه مانند را در تعداد بالا در مسیر حرکت موشک یا راکت پخش می‌کنند و این مسئله سبب می‌شود تا راکت یا موشک در هوا و قبل از رسیدن به تانک منفجر شود. بارگذاری مهمات این سامانه نیز بسیار سریع انجام می‌شود و ظرف 1 ثانیه قادر با واکنش در برابر پرتاب بعدی است.

البته این سامانه برای تمام نسخه‌های مارک 4 نصب نشده و صرفا برخی از نسخه‌ها که با نام مارک 4 ام شناخته می‌شوند به این سامانه مجهز هستند. این نسخه در سال 2010 روی مارک 4 نصب شد و برای اولین بار در 1 مارس 2011 در غزه مورد استفاده قرار گرفت.

در تاریخچه نبرد تانک مرکاوا ثبت شده که این تانک با سامانه تروفی در روز 1 مارس 2011 در غزه موفق به دفع یک موشک ضدتانک مالیوتکا شد. در 20 مارس همان سال نیز با موفقیت یک آر‌پی‌جی 29 را دفع کرد. به تاریخ 1 اوت 2012 نیز دفع موفق حمله موشک مایلوتکا در عملکرد سامانه تروفی برای تانک مرکاوا 4 ثبت شده است.

در بخش دیگری از تاریخچه نبرد تانک مرکاوا آمده که در تروفی در 14 ژوئن 2014 با موفقیت یک موشک کورنت را دفع کرد. در مجموع در نبرد سال 2014، این سامانه حداقل 5 بار در حفاظت از مارک 4 موفق عمل کرد. البته در این نبرد یک مارک 4 از کنار بدنه و بخش زره محافظ سامانه تعلیق مورد هدف آر‌پی‌جی 29 قرار گرفت که با وجود آسیب شدید به تانک، خدمه زنده ماندند.

گرچه گفته شده که آر‌پی‌جی برای مقابله با تروفی کارآمد است، اما از نظر تئوری این مسئله کمی غیرقابل قبول است. طراحی موشک آر‌پی‌جی 30 بسیار ساده است.

ادعا در این مورد بر این است که ابتدا یک راکت کوچک از لانچر جانبی پرتاب شده و با برخورد با سامانه واکنشی، فرصتی برای راکت 105 میلی‌متری اصلی فراهم می‌کند تا با برخورد با بدنه تانک آن را منهدم کند.

اما دو مسئله اینجا بی‌پاسخ است و آن اینکه با در نظر گرفتن برد 200 متری آر‌پی‌جی 30، نزدیک شدن فرد مسلح به این راکت به مرکاوای مسلح به چند مسلسل بسیار پیچیده بوده و دوم اینکه توان نفوذ راکت آر‌پی‌جی 30 تنها 650 میل‌متر در برخورد با زره تخت است. در حالی که مقاومت و شیب‌دار بودن زره مرکاوا اساسا آر‌پی‌جی 30 را بلااستفاده می‌کند.

شاید جالب باشد که بدانید نفربر زرهی نمر (Namer) ارتش اسرائیل بر اساس شاسی مرکاوا ساخته شده است. این نفربر دو نمونه دارد که یک نمونه بر اساس شاسی مرکاوا مارک 1 و دیگری بر اساس شاسی مرکاوا مارک 4 ساخته شده است. نفربر نمر با نصب جایگاه‌های تسلیحاتی مناسب از قابلیت تبدیل به یک خودرو رزمی پیاده‌نظام برخوردار است.

نفربر سنگین نمر همچنین از بالاترین سطح حفاظت زرهی در بین تمام نفربرهای نظامی دنیا برخوردار است و می‌تواند گلوله‌های کالیبر 120 و 125 میلیمتری تانک‌ها را در برخورد با بخش جلویی خود دفع کند.

اگر بپرسید جدیدترین نسخه تانک مرکاوا چیست باید گفت مرکاوا 4 باراک که بعضا به آن مرکاوا 5 هم گفته می‌شود آخرین نسخه این تانک است که قرار بود در سال 2023 عملیاتی شود. سامانه تروفی ارتقا یافته، پوشش 360 درجه دوربین در شب و روز برای خدمه، یک نمایشگر هدآپ به سبک جت‌های جنگنده برای فرمانده تانک و حسگرهای جدیدی که تانک را قادر به شناسایی و حمله مستقل به اهداف می‌کند از ویژگی‌های جدید تانک مرکاوا است.

بیشتر بخوانید:

هدست‌های جدید مایکروسافت توسط ارتش آمریکا به میدان نبرد می‌آیند!

استفاده از ربات‌های جنگجو در ارتش آمریکا به زودی آغاز می‌شود

تجارب عملیاتی تانک مرکاوا چیست ؟

اگر نگاهی به تاریخچه نبرد تانک مرکاوا داشته باشیم میبینیم که اسرائیل از زمان اتکا به این محصول زرهی بومی خود، در جبهه نبردهای زرهی موفقیت‌های چشمگیری به دست آورده است. مرکاوا این روزها از اصلی‌ترین دلایل وحشت حریفان اسرائیل در میدان نبرد است و در منطقه خاورمیانه، تقریبا لشکر زرهی که مدعی توان مقابله با مرکاوا باشد وجود ندارد.

اولین حضور نظامی مرکاوا در میدان نبرد به سال 1982 در جریان حمله اسرائیل به لبنان و اشغال جنوب این کشور مربوط است. در این جنگ، نسخه مارک 1 مرکاوا با یگانهای زرهی ارتش سوریه در لبنان درگیر شد.

در مرحله نخست حمله و در مسیر پیشروی اسرائیل به سمت بیروت، چند تانک تی 62 در برابر مرکاوا قرار گرفتند که همگی نابود شدند.

اصلی‌ترین نبرد زرهی اما در دره بقا رخ داد. جایی که در نهایت چیزی حدود 350 تا 400 تانک ارتش سوریه از انواع تی 55، تی 62 و تی 72 توسط موشک‌های تاو از بین رفتند. در این نبرد درواقع بیش از آنکه مرکاوا خودنمایی کند، اسرائیل با برتری هوایی و با استفاده از بالگردهای دیفندر و کبرا و جنگنده‌های فانتوم مجهز به موشک ماوریک موفق شد نیروی زرهی بزرگ سوریه را قلع و قمع کند.

در آن زمان سوریه کمتر از 300 نسخه تی 72 داشت که اورال نسخه اولیه محسوب می‌شدند اما همگی در درگیری با مرکاوا از دست رفتند. بیشترین تلفات زرهی سوری‌ها اما به تی 62 مربوط بود.

در پایان جنگ 34 مرکاوا هم صدمه دیده بودند که 19 مورد برای همیشه از رده خارج شده و بقیه با تعمیرات جزئی به خدمت بازگشتند.

در میدان نبرد، سوری‌ها با تعداد زیادی موشک میلان، مالیوتکا و راکت آر‌پی‌جی 7 به مقابله با مرکاوا آمدند اما این تانک تازه وارد نشان داد که برابر آر‌پی‌جی 7 و مالیوتکا بسیار مقاوم است و تنها میلان، آن هم بعضا توانست خساراتی به مرکاوا وارد کند. بیشترین موفقیت سوریه در انهدام مرکاوا هم اساسا به حملات هوایی با جنگنده‌ها مربوط بود.

تجربه لبنان و جنگ‌های شهری اما همانطور که در بخش‌های قبلی مقاله تانک مرکاوا چیست گفتیم، منجر به تولید مارک 2 مرکاوا شد تا در جریان انتفاضه سال 1987 در فلسطین بار دیگر مرکاوا وارد عمل شود.

در چندین مورد مهاجمان با شلیک آر‌پی‌جی 7 از بالای ساختما‌ن‌ها به سمت برجک موفق به انهدام مرکاوا شدند. این مسئله بعدها توجیهی برای نصب زره کامپوزیتی در بالای برجک شد. با این حال در جریان انتفاضه اول هیچ مرکاوایی به طور کامل از دست نرفت.

در انتفاضه دوم و در سال 2002، یک مرکاوا مارک 3 توسط یک بمب جاده‌ای با قدرت انفجار 100 کیلوگرم تی‌ان‌تی کاملا منهدم و چهار خدمه آن کشته شدند. این تنها تلفات مرکاوا در انتفاضه دوم بود.

در دوازدهم جولای 2006 هم با ربوده شدن دو سرباز اسرائیلی توسط حزب‌الله لبنانف یک درگیری وسیع در جنوب لبنان با حمله اسرائیل آغاز شد که میدان دیگری برای آزمودن مرکاوا شد. در 23 ژوئیه، مرکاواهای اسرائیلی به روستای مرزی مارون راس که حزب‌الله در آن موضع گرفته بود حمله کردند. درگیری چندین روز به طول انجامید و اسرائیل انتظار تجهیز حزب‌الله به حجم عظیمی از موشک‌های ضدتانک را نداشت، پس بی‌گدار به آب زد. حزب‌الله اما با موشک‌های تاو، مالیوتکا، کونکورس، کورنت، میتس و میلان حملات شدیدی علیه یگان مرکاوا ترتیب داد.

گفته می‌شود که در این نبرد حزب‌الله مجموعا از 1000 موشک ضدتانک و راکت استفاده کرده که البته همگی به طرف تانک‌ها آتش نشد و علیه پیاده‌نظام هم استفاده شد اما مجموعا 50 مرکاوای مارک 2 و 3 با این موشک‌ها هدف قرار گرفت.

از این تعداد 15 عراده توسط موشک‌های ضدتانک کورنت و 6 عراده توسط بمب کنار جاده‌ای هدف قرار گرفتند که از خدمت خارج شده یا به نفربر بدل شدند. هشت یا پنج فروند از این تانک هم در جریان این نبرد به طور کامل نابود شد.

در جریان این درگیری همچنین 15 سرباز داخل تانک و 15 خدمه تانک نیز کشته شدند، اما دیگر تانک‌های صدمه‌دیده، پس از تعمیر به خدمت بازگشتند.

بعد از پایان این جنگ، ارتش اسرائیل مطالعات بسیاری انجام داد تا بداند دلیل حجم بالای خسارت تانک مرکاوا چیست . در بررسی‌ها مشخص شد که در درجه نخست،‌ عدم پیش‌بینی درست سرویس اطلاعاتی اسرائیل از توان ضدتانک حزب‌الله عامل این فاجعه قلمداد شد که منجر به بی‌خیالی فرماندهان اسرائیلی در روانه کردن مرکاوا به میدان نبرد شد.

در درجه دوم، موقعیت جغرافیایی خاص منطقه که کوهستان‌هایی پرفراز و نشیب بود عامل شکست تانک مرکاوا بود. درواقع در این پستی‌وبلندی‌های بسیار، دید خدمه و فرمانده تانک بسیار محدود بود و نیروهای حزب‌الله از هرجایی به سادگی موشک‌های ضدتانک را علیه مرکاوا استفاده می‌کردند.

برای مثال در این مورد می‌توان به فاجعه مارون راس اشاره کرد. جایی که به دلیل فقدان فضای کافی، تانک به صورت فشرده در کنار هم حرکت می‌کردند و در مواجهه با حمله نیروهای حزب‌الله حتی راهی برای فرار نداشتند. واقعیت این است که نه مرکاوا، بلکه هر ارتشی و با هر تانکی در چنان موقعیتی چاره‌ای جز شکست نداشت.

آخرین موردی که عامل این شکست قلمداد شد نیز دست بالا گرفتن مقاومت زرهی مرکاوا بود. تا آنجا که در تمامی گزارش‌های پیشین، حتی مقاومت مارک 2 مرکاوا در برابر تهدید موشکی حزب‌الله کافی قلمداد شده بود. البته بخشی از این موضوع به همان بی‌اطلاعی ارتش اسرائیل از توان موشکی حزب‌الله مربوط بود چراکه بیشترین تلفات مرکاوا در این نبرد به موشک‌های هدایت لیزری مدرن و روسی میتس و کورنت مربوط بود که حزب‌الله تازه به آن‌ها مجهز شده بود.

در مجموع اما تلفات زرهی اسرائیل 1.5 برابر کمتر از نبرد یوم کیپور و 1 برابر کمتر از جنگ سال 1982 بود و همچنان تحمل ده‌ها موشک توسط مرکاواها و از دست رفتن تنها 15 نفر از خدمه، حاکی از کارایی و مقاومت بالای مرکاوا بود ولی اسرائیلی‌ها از این نبرد درس‌های بسیاری گرفتند و با ساخت سامانه تروفی، دست کم بیش از 12 بار مرکاوا را از انواع حملات موشکی و راکتی نجات دادند.

تا امروز چیزی حدود 360 عراده مرکاوای مارک 4 تولید شده و احتمالا 300 عراده دیگر نیز تولید خواهد شد.

در مجموع باید اذعان کرد که مرکاوا تانکی بسیار پیشرفته از نظر نظامی و فنی است و باید از عملکرد آن یاد گرفت. در دیگری‌های اخیر حماس و اسرائیل و در جریان جنگ‌های مستقیم، 15 مرکاوا مورد حمله قرار گرفته که تنها 4 مورد از خدمت خارج شده‌اند و بقیه با تعمیر قابل استفاده مجدد هستند.

بیشتر بخوانید:

• مشتریان مهمترین پهپادهای صادراتی ایران چه کشورهایی هستند؟ [+اینفوگرافیک]
• مولتی روتور رونمایی شد ؛ ویژگی های بمب افکن هوشمند جدید ارتش چیست و چه توانایی هایی دارد؟
• فناوری موشک سوپرسونیک توسط متخصصان نظامی ایرانی در حال توسعه است
• لاکهید مارتین F35 به عنوان گرانترین جنگنده دنیا به خاورمیانه رسید؛ آمادگی آمریکا برای تقابل نظامی با ایران!
• جنگنده بدون سرنشین بایراکتار کیزیلما ؛ خاص‌ترین پهپاد ارتش ترکیه!
• اضافه شدن یک اسکادران جنگنده کوثر به نیروی هوایی ارتش تایید شد
• چهار هواپیمای اورهال شده به نیروی هوایی ارتش اضافه شد!

نظر شما درباره تانک مرکاوا چیست ؟ آیا این تانک بهترین تانک خاورمیانه است؟ نظرات خود را در بخش کامنت‌ها با تکراتو در میان بگذارید.