آلودگی هوا امروزه یک بحران بین‌المللی محسوب می‌شود که در ایران هم شدت گرفته است. از این رو آشنایی با تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان و روش‌های مقابله با آن برای هر کسی ضروری به نظر می‌رسد.
در دنیای مدرن با صنعتی‌تر شدن شهرها و تغییر شرایط زندگی، میزان آلودگی هوا نیز بیش از هر زمان دیگری شده و در این شرایط، توجه به اثرات مخرب آلودگی هوا و اطلاع از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان و روش‌های مقابله با آنها ضروری است.
فارغ از اثرات مخرب آلودگی هوا بر محیط زیست، آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت انسان نیز ناشناخته نیست چراکه این موضوع پیامدهای جسمی و روحی ناگواری برای افراد در پی دارد.
برخی از آلاینده‌های مضری که این روزها در هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها جریان دارند از جمله بزرگترین تهدید‌کننده‌های زندگی و سلامت انسان هستند. خطر ابتلا به انواع عفونت‌های تنفسی، بیماریهای قلبی و عروقی، سرطان و حتی برخی بیماریهای روانی تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان است که قصد داریم در طول این مطلب به طور مفصل به آنها بپردازیم. با ما باشید.
ادامه مطلب در ادامه
بیشتر بخوانید:
- شاخص کیفیت هوا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ آنچه باید درباره AQI بدانید
- برای آلودگی هوا چه کنیم ؟ خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها برای مقابله با آلودگی هوا
- وارونگی هوا یا دما چیست؟
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان
اثرات مخرب آلودگی هوا بر زندگی و سلامت انسان همواره و از زمان صنعتی‌شدن جهان و شکل‌گیری انقلابات صنعتی که به ظهور زنجیره گسترده‌ای از کارخانجات و ابزارآلات آلوده‌کننده محیط منجر شد، موضوع بحث دانشمندان و محققان بوده است. ابتدا و در سالهای اولیه مواجهه بشر با معضلی به نام آلودگی هوا، تصور بر این بود که تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان تنها منحصر به مشکلات و بیماریهای تنفسی است.
به مرور و در سالیان بعدی با گسترش دامنه دانش پزشکی، نگرانی‌ها درباره تاثیر آلودگی هوا بر انسان بیشتر شد و به اثرات آن بر مواردی چون بیماریهای قلبی، دیابت، چاقی، تولیدمثل، سیستم عصبی و حتی سلامت روان پرداخته شد. در این مطلب بعد از پرداختن به چیستی آلودگی هوا به طور مفصل به انواع تاثیرات مخرب آن بر انسان می‌پردازیم.
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا در واقع به ترکیبی از مواد خطرناک با منشا طبیعی و انسانی (یا مصنوعی) اطلاق می‌شود. دود حاصل از کارکرد وسایل نقلیه، سوزاندن نفت کوره و گاز طبیعی برای گرم شدن خانه‌ها، تولیدات کارخانه‌ها و تولید انرژی و علی‌الخصوص نیروگاه‌هایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند ازجمله منابع اصلی ظهور آلودگی هوا با منشا انسانی یا مصنوعی هستند.
منابع اصلی آلودگی هوا با منشا طبیعی نیز عبارتند از آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع بزرگ، خاکستر و گازهای ناشی از فوران آتشفشان‌ها و گاز متان حاصل از تجزیه مواد آلی در خاک.
رایج‌ترین نوع آلودگی هوا که ما امروزه در کلان‌شهرها با آن مواجهیم، آلودگی هوا ناشی از وسایل نقلیه موتوری بوده که حاوی عناصر مخربی چون اوزون، اشکال مختلفی از کربن، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ترکیبات آلی فرار، هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای و ذرات ریز دیگر است. این مواد زمینه و عامل اصلی اثرات مخرب آلودگی هوا هستند.
آلودگی هوا در کلان‌شهرهای امروزی که با انتشار گازهای گلخانه‌ای درگیر هستند شایع‌تر است و تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان نیز در این مناطق بیشتر به چشم می‌آید. گاها کوه‌ها و ساختمان‌های بلند مانع از گردش باد شده و آلودگی هوا را سبب می‌شوند. این نوع از آلودگی را معمولا به صورت ابری در آسمان مشاهده می‌کنیم که سبب تیره و تار شدن آسمان و نامشخص بودن فواصل دور می‌شود. به این پدیده مه‌دود می‌گویند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، شهرهای بزرگ در کشورهای فقیر مانند ایران، پاکستان و پرو بیشتر از شهرهای بزرگ در کشورهای در حال توسعه یا توسعه یافته دچار آلودگی هستند.
نکته مهم دیگر درباره اثرات آلودگی هوا بر بدن انسان اینکه با افزایش آلودگی هوا، بدن انسان نسبت به ابتلا به ویروس کرونا نیز مستعدتر می‌شود و در نتیجه احتمال افزایش ابتلا به کرونا، همزمان با افزایش نرخ آلودگی هوا وجود دارد. اما اصلی‌ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا چه چیزهایی هستند؟
مهمترین عوامل ایجاد آلودگی هوا چیست؟
پیش از رسیدن به تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان به مهمترین عوامل ایجاد آلودگی می‌پردازیم. عوامل ایجاد آلودگی هوا بسیارند، اما برخی از این عوامل که تاثیر بیشتری در آلودگی هوای شهرها دارند عبارتند از:
استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی
دی‌اکسید گوگرد حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی خصوصا نفت و ذغال سنگ از مهمترین عوامل آلودگی هوا است. آلاینده حاصل از عملکرد وسایل نقلیه شامل خودروهای سواری، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها نیز از دیگر عوامل آلودگی شدید هوا است. این سوخت‌ها همیشه مضر هستند اما استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی اثرات مخربی بر محیط زیست و سلامت انسان به دنبال خواهد داشت.
بیشتر بخوانید:
بهترین دمنوش ها برای آلودگی هوا
کشاورزی و دامداری
شاید عجیب باشد اما باید بدانید یکی از اصلی‌ترین منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا، فعالیت‌های مرتبط با کشاورزی است. استفاده از انواع آفت‌کش و حشره‌کش‌های شیمیایی در کشاورزی منجر به انتشار گسترده آمونیاک در هوا و آلودگی آن می‌شود.
از طرفی دامپروی و تولید فرآورده‌های موردنیاز گوشتی عامل مهم دیگر در انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا بوده که کمتر به آن توجه شده است. بنابر آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد، سالانه حدود 100 میلیارد گونه حیوانی برای تامین غذای انسان کشته می‌شوند و دامپروری به تنهایی عامل تولید 14.5 درصد از کل گازهای گلخانه‌ای در دنیا است. اما چگونه؟
واقعیت این است که عموم حیواناتی که برای مصرف گوشت‌شان پرورش داده می‌شوند، کربوهیدرات، گلوکز، فیبر و نشاسته علوفه را از طریق بدن جذب می‌کنند و در نتیجه آن، مقادیر زیادی متان در روده بزرگشان تشکیل می‌شود. علاوه بر متان در مدفوع این حیوانات نیتروژن هم وجود دارد که خود عامل دیگری در آلودگی هوا است.
کارخانجات و صنایع
عموم صنایع مقدار زیادی مونوکسید کربن، هیدروکربن و مواد شیمیایی در هوا منتشر می‌کنند و همین مسئله در اطراف شهرهای بزرگ که معمولا صنایع بزرگی در آنها مستقر است عامل آلودگی شدیدتر هوا می‌شود.
اثرات آلودگی هوا بر بدن انسان
بسیار از بیماریهای تنفسی رایج در کلان‌شهرها، تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان و نتیجه مستقیم آلاینده‌ها هستند. اما این بیماری‌ها تنها تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان نیستند و آلودگی هوا میتواند بر بسیاری از بخش‌های دیگر بدن انسان نیز تاثیرات مخربی بر جای بگذارد. در ادامه تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
تاثیر آلودگی هوا بر چشم ها
از مهمترین تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان می‌توان به تاثیر آلودگی هوا بر چشم ها اشاره کرد. قرارگیری طولانی مدت در معرض آلودگی شدید هوا میتواند بر سلامت چشم و بینایی انسان به طور جدی اثر داشته باشد. از جمله بیماری‌هایی که ناشی از تاثیر آلودگی هوا بر چشم ها است می‌توان به سندرم چشم خشک، احساس آبریزش و سوزش چشم، تاری دید و حتی گلوکوم اشاره کرد که برخی از آنها غیرقابل جبران است.
بررسی‌های علمی حاکی از این بوده که سطوح بالای آلودگی هوا با شدت و موارد بیشتری از ملتحمه همراه است. همچنین دیگر تاثیر آلودگی هوا بر چشم ها به دی‌اکسید نیتروژن موجود در آلاینده‌ها مربوط است که میتواند شدیدا باعث تحریک چشم، آبریزش چشم، احساس سوزش و ناراحتی چشم شود.
از جمله آلاینده‌هایی که باعث سوزش چشم می‌شوند بعد از PM 2.5 و PM 10 می‌توان به دی‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن و بسیاری از انواع گازهای شیمیایی اشاره کرد که باعث تحریک و سوزش چشم می‌شوند. همچنین سطوح بالای آلودگی هوا نه فقط به ورم ملتحمه، تحریک یا خشکی چشم بلکه میتواند به انواع بیماریهای ناتوان‌کننده چشم نیز منجر شود که این بدترین تاثیر آلودگی هوا بر چشم ها به شمار می‌رود.
تاثیر آلودگی هوا بر ریه
همانطور که گفتیم در بحث تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان موضوعی که از همان ابتدا مورد توجه قرار گرفته، مسئله بیماری‌ها و مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا بوده است. اما دقیقا آلودگی و آلاینده‌ها چطور بر ریه‌ها اثر می‌گذارند؟
باید گفت که تنفس انواع آلاینده‌های موجود در هوای کلان‌شهرهایی چون تهران میتواند مجاری تنفسی شما را تحریک و منجر به تنگی نفس، سرفه، خس خس سینه، دوره‌های آسم و درد شدید در قفسه سینه شود. از طرفی از دیگر اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان می‌توان به خطر ابتلا به سرطان‌ها خصوصا سرطان ریه، حملات قلبی، سکته مغزی و در مواردی حتی مرگ زودرس اشاره کرد.
از جمله مضرترین آلاینده‌های هوا برای ریه‌ها می‌توان به اکسیدهای نیتروژن، SO2، PM2.5 و آلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه اشاره کرد که همگی به طرز قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان ریه را چند برابر می‌کنند.
از اثرات آلودگی هوا بر بدن همچنین در بحث کودکان باید اشاره کرد که مواجهه هرچند کوتاه با آلودگی و آلاینده‌ها در سنین پایین میتواند به افزایش علائم عفونت تنفسی و دفعات مراجعه به اورژانس همراه باشد.
در مجموع اما تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان و خصوصا ریه‌ها بسیار است و برای کسانی که دائما با آلودگی در تماس هستند احتمال بروز انواع بیماریهای حاد و مزمن ریوی چون آسم، آلرژی‌های تنفسی و سرطان ریه بالاست.
دیگر تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان سوزش گلو و دشوار شدن فرایند تنفس است. دی‌اکسید نیتروژن موجود در هوای آلوده، غشای مخاطی چشم، بینی و گلو را تحریک کرده و منجر به تنگی نفس می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
شاخص کیفیت هوا (AQI) ؛ چگونه از کیفیت هوای شهرها مطلع شویم؟
تاثیر آلودگی هوا بر قلب
از دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر بدن انسان باید به تاثیر آلودگی هوا بر قلب اشاره کرد که از مهمترین و خطرناک‌ترین اثرات آلودگی هوا بر انسان محسوب می‌شود. آلاینده‌های خطرناک موجود در هوا می‌توانند به انواع بیماریهای قبلی و عروقی مانند انسداد شریان‌ها منجر شده و حملات قلبی یا مرگ بافت قلب را به دلیل کمبود اکسیژن در پی داشته باشند. با این اوصاف و به طور خلاصه باید گفت از اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان اینکه قرار گرفتن در معرض آن میتواند منجر به بروز آسیب دائمی برای قلب شود.
از جمله مضرترین آلاینده‌های هوا برای قلب باید به ذرات معلق در هوا که با نام PM شناخته می‌شوند اشاره کرد و شامل ذرات جامد و مایع هستند. پژوهش‌های علمی حاکی از این است که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و ذرات معلق در آن میتواند به افزایش خطر حملات قلبی و دیگر اشکال بیماریهای قبلی منجر شود.
انواع اثرات آلودگی هوا بر بدن انسان و قلب زمانی ایجاد می‌شوند که گازهای مضری چون دی‌اکسید نیتروژن، اکسیدهای گوگرد و مونوکسید کربن، ازن و دیگر آلاینده‌ها و مواد ریز را استنشاق کنیم.
حتی مواجهه کوتاه مدت افراد با آلودگی هوا نیز میتواند منجر به خطر حمله قلبی، سکته قلبی، آریتمی و نارسایی در افراد خاص خصوصا افراد مسن، زنان باردار یا کودکان شود. تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان در این اقشار به مراتب بیشتر است و هرچه این تماس با آلودگی و آلاینده‌ها بیشتر باشد، خطر مرگ نیز بالاتر است.
از دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان در بخش قلبی باید به افزایش ریتم غیرطبیعی قلب اشاره کرد. در واقع ذرات استشاق‌شده می‌توانند منجر به التهاب ریه‌ها و باریک‌شدن مجاری تنفسی و جریان هوا شوند که در نهایت به افزایش ضربان قلب منجر می‌شود.
مطالعات دیگر درباره آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت انسان حاکی از این است که قرار گرفتن در معرض آلودگی شدید هوا در کودکی، ارتباط مستقیمی با افزایش احتمال ابتلا به فشار خون بالا در سنین بالاتر دارد.
از طرفی اگر افراد دچار بیماری قلبی در معرض آلودگی هوا قرار بگیرند خطر سکته و حملات شدید قلبی بسیار بالا است و باید حتما آنها را از شرایط آلوده دور کرد. از دیگر اثرات آلودگی هوا بر انسان اینکه آلودگی هوا در طولانی مدت میتواند به پیری زودرس رگ‌های خونی و تجمع سریع کلسیم در شریان کرونر منجر شود که عواقب جبران ناپذیری برای قلب و بدن شما در پی دارد.
تاثیر آلودگی هوا بر سیستم گوارشی
در ادامه بحث تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان می‌توان به تاثیر مخرب آلودگی هوا بر سیستم گوارشی انسان اشاره کرد. قرار گرفتن افراد در معرض آلاینده‌ها و آلودگی شدید هوا میتواند به تغییر میکروبیوتای روده منجر شود که خطر چاقی، دیابت، اختلالات گوارشی و انواع بیماریهای مزمن را افزایش می‌دهد. مطالعات جدید نشان می‌دهد که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هوای آلوده میتواند به درد شکم شدید در افراد جوان منجر شود.
از مهمترین اثرات آلودگی هوا بر انسان اینکه ذرات آلوده با نفوذ به روده می‌توانند به تغییر ترکیب باکتری‌ها و ایجاد اختلال در عملکرد سد روده‌ای منجر شود که خود به خود منجر به اختلالات شدیدی در روند گوارشی فرد می‌شود. درد شکم و حالت تهوع نیز از دیگر اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان است.
ورود انواع آلاینده به معده نیز میتواند منجر به بروز نفخ، گرفتگی عضلات، گاز و صدای غرش معده شود. از جمله بیماریهای گوارشی ناشی از آلودگی هوا نیز میتواند به بیماری التهابی روده یا IBD، آپاندیسیت، سندرم روده تحریک پذیر عفونت روده در نوزادان اشاره کرد.
تاثیر آلودگی هوا بر کبد
از دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان باید به اثر منفی آلودگی بر کبد انسان و عملکرد آن اشاره کرد. پژوهش‌های جدید دانشمندان حاکی از این است که آلودگی شدید هوا و برخی از آلاینده‌های خاص می‌توانند منجر به مسمومیت کبدی، التهاب کبد و استئاتوز شوند. به طور خاص آلاینده‌های PM2 بر کبد اثر منفی می‌گذارند. این آلاینده از مهمترین عوامل فیبروز کبدی نیز محسوب می‌شود.
تاثیر آلودگی هوا بر استخوان‌ها
برخی مطالعات جدید درباره تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان حاکی از این بوده که آلودگی هوا با خطر ابتلا به پوکی استخوان نیز مرتبط است. در واقع آلودگی هوا با ایجاد التهاب و استرس اکسیداتیو مرتبط است و این میتواند به بروز چندین بیماری استخوانی در انسان شود. همچنین شواهد نشان می‌دهد که شدت پیشرفت پوکی استخوان به طور مستقیم با التهاب ناشی از آلاینده‌های هوا، افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید:
برای آلودگی هوا چه کنیم ؛ خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها برای مقابله با آلودگی هوا
تاثیر آلودگی هوا بر تولید مثل
به تاثیر آلودگی هوا بر جنین در یک بخش مجزا خواهیم پرداخت اما اینجا قصد داریم اثرات آلودگی هوا بر انسان در تولید مثل را بررسی کنیم. آلودگی هوا میتواند به کاهش باروری مردان و زنان منجر شود و با ایجاد نقص در گامتوژنز، به طور کلی ظرفیت تولید مثل در جوامع انسانی را کاهش دهد.
پژوهشگران می‌گویند که تحقیقات نشان می‌دهد آلودگی هوا با کاهش تعداد اسپرم نرمال در مردان ارتباط مستقیمی دارد و این یعنی مردانی که در طول عمر در معرض آلودگی هوا قرار دارند، غلط و کیفیت اسپرم پایین‌تری دارند. آلودگی هوا همچنین ممکن است بتواند به کاهش تحرک اسپرم منجر شده و از بین پارامترهای غلظت، مورفولوژی اسپرم و حجم مایع منی، تحرک اسپرم بیشتر تحت تاثیر آلودگی هوا قرار دارد.
مطالعات درباره زنان نیز نتایج نسبتا مشابهی دارد. قرار گرفتن زنان در معرض آلودگی شدید هوا میتواند به کاهش تعداد تخمک‌های بالغ در تخمدان منجر شود و شانس باروری را کاهش دهد. کاهش شمار تخمک در زنان نیز تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان محسوب می‌شود.
تاثیر آلودگی هوا بر جنین
یافته‌های محققان از تاثیرات آلودگی هوا حتی شامل تاثیر آلودگی هوا بر جنین و زنان باردار نیز می‌شود. در درجه اول از جمله اثرات آلودگی هوا بر بدن جنین باید به کاهش وزن در زمان تولد اشاره کرد.
در حال ایده‌آل، نوزاد در زمان تولید بین 2.8 تا 4 کیلوگرم وزن دارد و نوزادان زیر 2.5 کیلوگرم به عنوان کم وزن در زمان تولد در نظر گرفته می‌شوند. به طور معمول از هر 12 نوزاد در آمریکا، یک نوزاد به صورت کم وزن به دنیا می‌آید و گفته می‌شود افزایش شدت آلودگی هوا میتواند به کاهش وزن جنین منجر شود.
تولد زودرس دیگر تاثیر آلودگی هوا بر جنین است. بنابر مطالعات انجام شده، سالانه نزدیک به سه میلیون نوزاد به دلیل آلودگی هوا به شکل نارس به دنیا می‌آیند و این یعنی حدود 18 درصد از تولدهای نارس یا زودرس در هر سال مربوط به آلودگی هوا است.
کودکان زودرس متولد شده به دلیل آلودگی هوا همچنین در معرض خطرات قابل توجهی از جمله اختلالات عصبی و ناتوانی‌های جسمی قرار دارند.
از دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان و جنین اینکه بنابر یک پژوهش جدید، زنانی که در سه ماهه سوم بارداری خود در معرض آلودگی هوا و ذرات آلاینده بوده‌اند، دو برابر بیشتر از دیگران فرزندان مبتلا به اوتیسم به دنیا آورده‌اند. خصوصا اگر خانواده در نزدیکی بزرگراه‌های شلوغ زندگی کنند که آنجا بیشترین میزان آلاینده‌ها در هوا جریان دارد.
دیگر تاثیر آلودگی هوا بر جنین اینکه آلودگی میتواند خطر ابتلا به آسم و بیماریهای تنفسی در زنان باردار و جنین را افزایش دهد. ابتلای مادر به آسم میتواند منجر به کاهش اکسیژنی شود که به کودک می‌رسد و این به خودی‌خود یعنی رشد ضعیف‌تر جنین، زایمان زودتر و احتمال وزن کمتر در زمان تولد. خصوصا که ابتلای مادر به آسم میتواند خطر ابتلای کودک به آسم بعد از تولد و در سنین بالاتر را نیز افزایش دهد.
تاثیر آلودگی هوا بر پوست
در بحث تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان می‌توان به تاثیر آلودگی هوا بر پوست و بیماریهای ناشی از آن اشاره کرد. قرار گرفتن افراد در معرض آلاینده‌ها میتواند به پیری پوست و انواع بیماریهای پوستی التهابی و آلرژیک مانند درماتیت آتوپیک، اگزما، پسوریازیس یا آکنه منجر شود. خطرناک‌ترین تاثیر آلودگی هوا بر پوست نیز میتواند ابتلا به سرطان پوست باشد.
بسیاری از بیماریهای پوستی رایج در شهرها مانند آکنه، هیپرپیگمانتاسیون، درماتیت آتوپیک و پسوریازیس همگی در اثر آلودگی هوا بروز می‌کنند. رنگ غیریکپارچه پوست و تسریع پیری پوست نیز دیگر تاثیر آلودگی هوا بر پوست هستند. آلودگی هوا همچنین میتواند به ایجاد استرس اکسیداتیو بر روی پوست منجر شده و سد پوستی را به خطر بیندازد که نتیجه آن کدر و کم آب شدن پوست است. ذرات آلاینده موجود در آلودگی هوا سد لیپیدی محافظ پوست را اکسید می‌کنند و منجر به تحریک، التهاب و خشکی پوست می‌شوند.
علاوه بر این‌ها، تاثیر آلودگی هوا بر پوست میتواند با ظهور بیماری‌هایی چون اگزما، بثورات پوستی، تحریک، هایپرپیگمانتاسیون، چین و چروک و پیری زودرس نیز خود را نشان دهد. گردوغبار نیز وضعیت را دشوارتر و درمان مشکلات پوستی ناشی از آلودگی را دشوارتر می‌کند.
بیشتر بخوانید:
تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت روان و مغز انسان
تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان صرفا شامل مشکلات جسمی و بیماریهای جسمی نمی‌شود. پژوهش‌های جدید درباره آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت انسان به تاثیرات آلودگی بر سلامت روان و مغز تمرکز کرده است. محققان از اوایل دهه 1970 میلادی اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان و جسم او را کشف کردند. اما اثرات آلودگی بر عملکرد مغزی و روح و روان فرد موضوعی کمتر شناخته شده محسوب می‌شود.
حالا به تدریج شواهدی از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان به خصوص در بحث روانی کشف شده است. آلاینده کربن اکسید موجود در هوا با ترکیب با هموگلوبین‌های گلبول قرمز میتواند به آسیب‌های مغزی بسیاری منجر شود. برخی از این آسیب‌ها عبارتند از افزایش احتمال ابتلا به انواع بیماریهای روانی، زوال عقل و آلزایمر. حتی بروز مشکلاتی در یادگیری برای افراد جوان نیز از اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان محسوب می‌شود.
شواهد زیادی مبنی بر افزایش بیماریهای روانی مانند از دست دادن حافظه و آلزایمر در مناطقی که با مه‌دود و دیگر آلاینده‌های هوا سروکار دارند وجود دارد.
برخی مطالعات جدید درباره آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت انسان نیز به بروز مشکلات شناختی و خطر افسردگی اشاره دارند. آلاینده‌های هوا می‌توانند بر بخش‌هایی از مغز موثر واقع شوند که خطر ابتلا به افسردگی را شدیدا افزایش می‌دهد.
افزایش سطح آلاینده‌های هوا با افزایش سورفتار نیز مرتبط است. از طرفی شواهد بسیاری از احتمال ابتلا به اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی در شهرهای بزرگ با هوای آلوده وجود دارد.
در مورد زوال عقل، یک پژوهش نشان داده که قرار گرفتن طولانی مدت فرد در معرض آلاینده‌هایی که در هوای آلوده وجود دارند به افزایش سطح بتا آمیلوئید در خون منجر می‌شود که یک ارتباط بیولوژیک مشخص بین کیفیت هوا و تغییرات فیزیکی مغز محسوب می‌شود. تغییراتی که با آلزایمر ارتباط مشخصی دارند.
آلودگی هوا حتی میتواند به اختلالات عاطفی نیز منجر شود. برای مثال، قرار گرفتن مداوم در معرض آلاینده‌های هوا و خصوصا ازن میتواند سطح استرس اکسیداتیو و تولید سیتوکین را در مغز افزایش دهد. شواهدی نیز از فعالیت میکروگلیال و تاثیر آن بر انتقال‌دهنده‌های عصبی، مورفولوژی نورون‌ها و نشانگرهای نورودژانراتیو هم وجود دارد که همگی از جمله مشکلات روانی ناشی از آلودگی هوا هستند.
درباره تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان خصوصا کودکان گفته می‌شود که قرار گرفتن بیش از حد کودکان 2 تا 4 ساله در معرض آلودگی هوا میتواند به مشکلات رفتاری، عملکرد شناختی ضعیف‌تر و رشد منفی مغزی در کودک منجر شود. این کودکان یک حالت استرس شدید محیطی را نیز تجربه می‌کنند.
آلودگی هوا همچنین میتواند خطر ابتلا به اوتیسم را شدیدا افزایش دهد. خصوصا اگر مادر در دوران بارداری با آلودگی شدید هوا مواجه باشد، احتمال تولد کودک مبتلا به اوتیسم بسیار بالا می‌رود.
از دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان بروز بیماری ام اس است. آلودگی هوا میتواند مکانیسم‌هایی در مغز را تحریک کند که نهایتا به ام اس منجر می‌شوند.
همچنین در بخش دیگری از تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت روان محققان به این نتیجه رسیده‌اند که خطر ابتلا به بیش‌فعالی در کودکانی که در شهرهایی با آلودگی شدید هوا زندگی می‌کنند تا 62 درصد بیشتر است. از سوی دیگر کودکانی که در مناطق روستایی، سرسبز یا با آلودگی هوای کمتر زندگی می‌کنند تا 50 درصد کمتر به انواع بیماریهای عصبی مبتلا می‌شوند.
پژوهش دیگری درباره نشان داده که حافظه کودکان 7 تا 10 سالهای که در معرض آلودگی شدید هوا قرار دارند در قیاس با کودکانی که در هوای پاکیزه زندگی می‌کنند حدود 5 درصد کوچکتر است.
تاثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی
در ادامه بحث تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان باید به تاثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی اشاره کرد. اساسا برای افرادی که روزانه به طور منظم ورزش می‌کنند باید گفت که حداقل در روزهای شدیدا آلوده باید از انجام فعلیت‌های ورزشی در فضای باز اجتناب کرد.
تاثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی بدین شکل است که در زمان ورزش کردن میزان عملکرد ریوی و حجم هوای مبادله‌ای در کیسه‌های هوایی شش‌ها افزایش می‌یابد. این مسئله منجر به ورود مقادیر زیادی از ذرات آلاینده، غبار و گازهای آلوده به داخل بدن می‌شود و تنفس عمیق در فضای باز منجر به رسوب بالاتر ذرات در ریه می‌شود.
دیگر تاثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی اینکه چون در زمان ورزش عمده تنفس فرد از دهان انجام می‌شود، مواد آلاینده و ذرات معلق هوا از سد مخاط بینی که امکان جذب و به دام‌اندازی آنها را دارد عبور کرده و مستقیما وارد مجاری هوایی در ریه شده و منجر به آسیب‌های ریوی مخاطره‌آمیزی می‌شوند.
ایجاد اسپاسم و تنگی عروق کورنر که منجر به شدت یافتن بیماریهای قلبی و عروقی و افزایش فشار خون می‌شوند نیز دیگر تاثیر آلودگی هوا بر عملکرد ورزشی هستند. به همین دلیل هم شمار سکته‌های قلبی و مغزی در آلودگی هوا بیشتر می‌شود.
برای مقابله با آلودگی هوا چه کنیم؟
تا اینجا از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان برای شما گفتیم. اما برای مقابله با تاثیرات منفی آلودگی هوا چه می‌توان کرد؟ اگر سوال شما این است موارد زیر را همیشه درنظر داشته باشید:
- مصرف آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین ث، ویتامین آ و ویتامین ای منجر به تقویت سیستم ایمنی خصوصا در هوای آلوده می‌شود.
- مصرف شیر و لبنیات کم‌چرب و جذب کلسیم مانع از جذب سرب موجود در آلاینده‌ها می‌شود.
- مصرف مواد غذایی که سدیم، روی، زینک یا منیزیم دارند نیز مانع از جذب مواد سمی و مضر موجود در آلاینده‌ها خصوصا سرب می‌شود.
- مصرف انواع گوشت، ماهی، مرغ، آجیل، حبوبات، تخم‌مرغ، میوه و سبزیجات حاوی پروئتین نیز در دفع ذرات آلاینده از بدن موثر است.
- ماهی‌های چرب خصوصا سالمون به تقویت ریه‌ها منجر می‌شود و به دفع آلاینده‌ها از بدن نیز کمک می‌کند.
- ورزش در خانه را فراموش نکنید. انواع حرکات ورزشی برای تقویت سیستم ایمنی در آلودگی هوا وجود دارد. گرچه ورزش در فضای باز در روزهای آلوده خطرناک است و به آن پرداختیم، اما این به معنای کنار گذاشتن ورزش نیست و می‌توان در خانه ورزش کرد.
- خواب خوب، کامل و راحت از مهمترین عوامل آرامش ذهنی و سرحال بودن سیستم ایمنی بدن می‌شود.
- کنترل اضطراب و استرس نیز در تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش تولید رادیکال‌های آزاد موثر است.
سوالات متداول
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان چیست؟
انواع بیماریهای تنفسی، ریوی، قلبی، عروقی و پوستی از مهمترین بیماریهای جسمی مرتبط با آلودگی هوا هستند. از طرفی مشکلاتی در چشم، سیستم گوارشی، کبد و پوکی استخوان نیز از موارد رایج در تماس طولانی با آلودگی هوا است. در طول مقاله از تاثیر منفی آلودگی هوا بر فرایند تولید مثل، زنان باردار و جنین نیز برایتان گفتیم.
تاثیرات الودگی هوا بر سلامت روانی انسان چیست؟
آلودگی هوا میتواند به بروز انواع بیماریهای روحی و روانی از اسکیزوفرنی و افسردگی گرفته تا زوال عقل، آلزایمر و از دست دادن حافظه منجر شود. اضطراب، استرس و سورفتار نیز از جمله موارد مرتبط با آلودگی هوا هستند.
بیشتر بخوانید:
نظر شما درباره تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان چیست؟ نظرات خود را در بخش کامنت‌ها با تکراتو در میان بگذارید.
