بررسی و نقد کتاب جز از کل از دیدگاه های مختلفی میسر است. جز از کل اولین اثر یک نویسنده جوان استرالیایی است که شهرتی جهانی برای صاحب اثر در پی داشت.
پیش از هرچیز و به عنوان یک مقدمه کوتاه باید به این نکته مهم اشاره کنم که تلاش ما در بخش کتاب تکراتو، معرفی برخی از مهمترین آثار ادبی و علمی دنیا در دسته بندی های موضوعی مختلف و در دوره های مختلف است.
پیشتر مقالات مفید و متنوعی در حوزه کتاب و خصوصا ادبیات داستانی در تکراتو منتشر کرده بودیم که از قضا با اقبال خوبی از سوی مخاطبین روبرو شد. به همین مناسبت کوشیدیم از بحث معرفی فهرست های کتاب در دسته بندی ها موضوعی فراتر رفته و به حوزه جدی تر نقد و بررسی کتاب ها وارد شویم.
حوزه نقد و بررسی اما صرفا معرفی چند خطی یک کتاب نیست و مباحث جدی تر، عمیق تر و نظری تری را دربرمیگیرد که میتواند بنا به دیدگاه، علایق، سلایق و حتی شخصیت افراد متفاوت باشد.
این حرف ها برای این است که شما بدانید گفتاری که در پیش رو داریم صرفا برداشتی نظری از یکی از پرفروش ترین و معروف ترین آثار ادبی دهه گذشته میلادی است که با وجود ستایش های بسیار، نقدهای سفت و سختی نیز دریافت کرده است.
در نتیجه آنچه در اینجا میخوانید بیشتر برداشت شخصی نگارنده است البته با نیم نگاهی به نقدهای جدی مطرح شده در ژورنال های معتبر ادبی.
در نقد کتاب جز از کل باهم مروری خواهیم داشت بر خلاصه داستان کتاب، جنبه های جذب کننده داستان و صد البته کم و کیف ترجمه های فارسی اثر معروف آقای تولتز. با ما در تکراتو همراه باشید.
نقد کتاب جز از کل ؛ چرا باید اولین اثر استیو تولتز را خواند؟
امیدوارم از مقدمه کوتاهم دلزده نشده باشید. ما قرار است امروز به نقد کتاب جز از کل، مروری بر خلاصه کتاب جز از کل و معرفی بهترین ترجمه کتاب جز از کل بپردازیم.
جز از کل اولین اثر استیو تولتز، نویسنده استرالیایی بود که در سال 2008 منتشر شد و به سرعت به شهرت جهانی برای خود کتاب و البته نویسنده اش منجر شد. کتاب کاندیدای چند جایزه مهم و معتبر بین المللی شد و از قضا جوایزی را نیز نصیب خود کرد.
بنا به روال معمول، کتاب طی این فرایند مورد توجه برخی ژورنال های معتبر چون گاردین و نیویورک تایمز قرار گرفت که برنامه های مداومی برای معرفی بهترین کتاب های سال دارند.
در ایران نیز با فاصله ای حدودا 6 یا 7 ساله از زمان انتشار کتاب، اولین ترجمه مهم این اثر به زبان فارسی به همت پیمان خاکسار و توسط نشر چشمه در حجمی کمی بیش از 600 صفحه منتشر شد. خوشبختانه رزومه خاکسار به ما میگوید که حداقل در ترجمه از انگلیسی به فارسی انسان توانایی است.
اگرچه در ادامه به طور مفصل به بررسی بهترین ترجمه کتاب جز از کل خواهیم پرداخت، ولی در اینجا همین را داشته باشید که ترجمه آقای خاکسار از جز از کل سال گذشته به طور جدی به نقد کشیده شد. به این موضوع نیز خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید:
معرفی و نقد کتاب جز از کل اثر استیو تولتز
به شخصه و به عنوان یک علاقه مند به ادبیات قرن نوزدهمی روسیه و فرانسه و آثار داستایوسکی و گوستاو فلوبر، هیچگاه علاقه چندانی به خواندن آثار جدید الانتشار ندارم.
برای دوره هایی از زمان به پیگیری برندگان جوایز نوبل ادبیات و بوکر من معتقد هستم و سعی میکنم از جریان کلی زمان عقب نمانم. اما باز هم وقتی با آثار پاتریک مودیانو یا هاروکی موراکامی مواجه میشم دلم به دنیای قرن نوزده روسیه پر می‌کشد.
گرچه منکر نیستم که موراکامی، مودیانو و امثالهم موفقیت های بزرگی به دست آورده اند و بر طبق معیارهای دنیای معاصر جوایز مهمی را برنده شده اند، اما صادقانه، آن عمق احساسی، فکری و عاطفی که مثلا در ابله تجربه میکنم را در مترو تجربه نمیکنم.
اما بعضا نویسندگانی با آثاری خاص ظهور میکنند که هر چه هم که بکوشید از منظرهای فنی آثارشان را به نقد بکشید، نمیتوانید منکر ارزش برخی جنبه های آن شوید. در بررسی کتاب جز از کل به این جنبه های با ارزش میپردازم.
این موضوع با نوبل ادبیات 2015 برای من بیش از پیش خود را نمایان کرد. سویتلانا الکسویچ، شاید بیش از ادیب بود یا حتی نویسنده بودن، یک مصاحبه گر حرفه ای باشد.
اما شیوه کارش آنقدر به دلم نشست که کمتر پیش می‌آید جدیدترین آثارش را دنبال نکنم. اورهان پاموک،نویسنده برجسته ترکیه معاصر را هم میتوانم در زمره همین نویسندگان قرار دهم، گرچه که همه آثارش زیاد از حد حجیم شده اند. گاها حس میکنم پاموک فکر میکند زیاد نوشتن نشانه برتری است! اما آثار جذابی دارد.
بیشتر بخوانید:
- بهترین سریال های شبکه نمایش خانگی در سال 99
- بهترین فیلم های سینمایی طنز ایرانی 98
- بهترین سریال های نتفلیکس 2020
بررسی کتاب جز از کل ؛ چه چیزی جز از کل را مهم میکند؟
در این میان اما استیو تولتز یک حد میانه است. یک رمان نویس با درجه متوسط رو به بالا، که گرچه در حجم زیاد مینویسد ولی کم تعداد مینویسد.
از اساس تا به حال دو اثر معروف از تولتز جهانی شده است. جز از کل، که از قضا اولین اثر نویسنده بود و ریگ روان که در سال 2015 منتشر شد.
حتی اگر در نقد کتاب جز از کل، با دیدگاه ناقدان ادبی که ادبیات معاصر را پشیزی ارج نمی‌نهند کنار بیاییم، نمیتوان منکر شد که به هرصورت این اثر افراد زیادی را در سراسر جهان و در زبان های مختلف به مطالعه و تفکر واداشته است.
مگر از یک رمان امروزی انتظار بیشتری باید داشت؟ رمان امروزی یعنی وصف حال امروز و تلاش برای واداشتن بشر مدرن به درک امروز و اندیشه در باب زمان حال.
حداقل میتوان گفت جز از کل به عنوان یک رمان با حدی از ته مایه های اندیشه های فلسفی، ارزش بیشتری دارد نسبت به برخی آثار زرد که چیزی جز روایت تک خطی عاشقانه با ته مایه های درام نیستند!
اگر این را میگویم به این دلیل است که گمان میکنم حداقل کاری که آثاری مانند جز از کل میکنند این است که بشر مدرن استحاله شده از هویت را (این از قضا برای ما ایرانیان بسیار جذاب است) به اندیشه در باب عصر مدرن وا میدارد. آری، موافقم، تلاشی برای ریشه یابی علت این بی هویتی، سردرگمی و انزوا نمیکند. حتی تلاش برای درمان یا نشان دادن راه درمان نیز نمیکند! اما حداقل به تفکر وامیدارد.
بیشتر بخوانید:
- بهترین کتاب های انگیزشی جهان
- بهترین کتاب های فلسفه جهان
- بهترین رمان های جهان ؛ پیشکش به خوره های برترین کتاب های جهان!
- بهترین کتاب های سیاسی ایران و جهان
اگر در یک بستر تاریمندانه موضع را بنگریم و به زبانی ساده شده باید بگویم جنس کار فلسفی جز از کل تفاوتی با جنس کار فلسفی یادداشت های زیرزمینی (اثر برجسته داستایوسکی) ندارد.
مقصود چیست؟ مقصود اینکه آن تاثیر روانی عاطفی که به عقیده برخی ناقدان ادبی، یادداشت های زیرزمینی بر اندیشه و روان توده های روس داشت، یک تاثیر مشابه با تاثیر جز از کل بود.
یادداشت های زیرزمینی نیز مخاطب را به تفکر در باب وضعیت حال، یعنی وضعیت جاری در زمان نگارش اثر واداشت، کار بیشتری نکرد، ریشه یابی نکرد، راه درمان نداد. صرفا ایده بود، ایده ای که به تفکر منجر شد و تفکری که به عمل منجر شد! در این باره میتوان بعدها بیشتر صحبت کرد.
اگر بگویید اغراق میکنم، بازهم موافق خواهم بود، قطعا سطح کار تولتز قابل مقایسه با داستایوسکی نیست. من فقط تلاش میکنم بگویم صرفا تبلیغات و جملات زیبا نیستند که سبب محبوبیت این اثر شده اند. حدی از اندیشه نیز در اثر وجود دارد که در سایر آثار اینچنینی نیست.
بله تولتز پوسته اثر را با نثری زیبا، جملاتی سنگین و به قول برخی در قالب سخن بزرگان نگاشته است، چون قاعده نگارش ادبی در دوره معاصر همین است! موافقم که این برای ادبیات خوب نیست، اما چیزی هم نیست که بشود زیر پا گذاشت! اگر میخواهی دیده شوی باید همرنگ جماعت شوی!
در نتیجه تولتز در فرم مدرن ادبی، محتوایی فلسفی را به مخاطبی سردرگم ارائه داده است که گرچه قابل مقایسه با اسلاف این شیوه نگارش ادبی نیست، اما به عنوان قدم آغازین بسیار مهم است!
خلاصه کتاب جز از کل ؛ حرف اساسی تولتز چیست؟
در بررسی کتاب جز از کل و از همان پاراگراف اول با یک جو تکان دهنده مواجه میشوید. پاراگراف اول این کتاب را با آثار مدرن دیگر (داخلی یا خارجی بودنش مهم نیست) مقایسه کنید:
هیچ وقت نمی شنوید ورزشکاری در حادثه ای فجیع، حس بویایی اش را از دست بدهد. اگر کائنات تصمیم بگیرد درسی دردناک به ما انسان ها بدهد، که البته این درس هم به هیچ درد زندگی آینده مان نخورد، مثل روز روشن است که ورزشکار باید پایش را از دست بدهد، فیلسوف عقلش، نقاش چشمش، آهنگساز گوشش و آشپز زبانش را. درس من؟ من آزادی ام را از دست دادم و اسیر زندانی عجیب شدم که نیرنگ آمیزترین تنبیهش، سوای این که عادتم بدهد هیچ چیز در جیبم نداشته باشم و مثل سگی با من رفتار شود که معبدی مقدس را آلوده کرده، ملال بود.
خلاصه کتاب جز از کل چیست؟ تولتز چه میگوید؟ تولتز از یک درد روانی دنیای مدرن حرف میزند. دغدغه هویت یابی برای انسان مدرن در جهانی مدرن با شتابی بیش از گذشته! اگر با بحث سرعت تغییر در جهان مدرن و تاثیر این سرعت تغییر بر درک و آگاهی انسان مدرن آشنا باشید، مشکلی در درک موضوع رمان نخواهید داشت.
بیشتر بخوانید:
- معرفی بهترین رمان های فلسفی جهان ؛ پیوند مقدس ادبیات و فلسفه!
- بهترین کتاب های طنز ایران ؛ طنز ایرانی در گذشته و حال!
- بهترین ترجمه کتاب کوری اثر ژوزه ساراماگو ؛ کدام ترجمه کوری را بخوانیم؟
اما اگر ندارید باید کمی بحث را طولانی تر کنم. شیوه زندگی، شیوه عمل اجتماعی، شیوه تفکر و حتی نحوه درک انسان در هر دوره زمانی، تابعی از وضعیت و بستر اجتماعی سیاسی حیات اوست.
در کتاب شتاب و بیگانگی اثر هارتموت رزا میخوانیم:
جامعه‌ی مدرن پیوسته شتاب بیشتری به خود می‌گیرد. با پیدایش فن‌آوری‌های جدید ارتباطی پیوسته احساس می‌کنیم عقب مانده‌ایم و در جستجوی راهی برای دستیابی به سرعت بیشتر هستیم، نه برای آن که پیشتر برویم، بلکه برای آن که سر جای‌مان بمانیم.
خب این چه ربطی به بحث ما دارد؟ پیوند جز از کل و نظریه شتاب و بیگانگی انسان، در درک چند مسئله اساسی و البته محصول مدرنیته است: گذر زمان و چند وجهی بودن درک انسان از گذر زمان، زندگی خوب، تلاش برای این زندگی خوب و علت دور شدن از زندگی خوب و ارتباط تمام موارد فوق الذکر با شتاب گرفتن دنیای مدرن است.
سرعت گرفتن زمان به این معناست که در دنیای مدرن همه چیز، همه ساختارها، نهادها، مشاغل و در یک کلام کلیت زندگی در یک چارچوب زمانی، درک و اداره میشود. زمان کنترل میکند چه ساعتی بخوابید، بیدار شوید، بخورید و کار کنید. حال آنقدر زمان سریع به نظر میرسد که با جمله آشنای «به هیچ کاری نمیرسم» مواجه میشوید.
این به هیچ کار نرسیدن به تدریج پیوندهای اجتماعی، عاطفی، روانی شما را تحت تاثیر قرار میدهد، ضعیف میکند و حتی به سمت حذف کردن میبرد. انسان هایی مجزا، منفرد، افسرده و منزوی در دنیایی با سرعت زیاد! این یعنی از هم گسستن پیوندهای اجتماعی و دغدغه هویت یابی در دنیای مدرن!
نقد کتاب جز از کل اثر استیو تولتز : خلاصه کتاب جز از کل
اما تا به حال فکر کرده اید که چرا به هیچ کاری نمیرسید؟ گرچه جز از کل این سوال را ایجاد نمیکند؛ اما فرایند شتاب و بیگانگی رادر روابط بین یک پدر و پسر و الگوهای رفتاری این دو به خوبی توصیف میکند. تلاش یک جوان برای درک کردن وضعیت مدرن!
در این میان یک شخصیت کلیدی دیگر در داستان داریم که عموی شخصیت اصلی و نوجوان داستان است. او نماد یک شخصیت ولنگار و علاف در عصر جدید است که خود را در هیچ سطحی از اندیشیدن به مسائل فلسفی درگیر نمیکند.
نکته اما در کجاست؟ پدر یک انسان نسبتا آرمان خواه و اندیشمند است که به رازهای عمیق هستی و وجود بشر می اندیشد. اما در نوع اندیشه و درک خود از زمان، تغییر و بسترهای اجتماعی در یک درک غیرزمان مند متوقف شده است.
قدیمی شدن او به خاطر گذر سال های زیاد نیست، به خاطر سرعت تغییرات جهان مدرنی است که درک فرزندش تمام عناصر کلیدی که برشمردیم متفاوت کرده است.
بیشتر بخوانید:
- بهترین سریال های طنز ایرانی ؛ ماندگارترین طنزهای ایران در 40 سال گذشته
- فهرست بهترین فیلم های بهروز وثوقی ؛ آشنایی از نزدیک با قیصر سینمای ایران!
- بهترین فیلم های وودی آلن ؛ بیوگرافی و فهرست فیلمهای وودی آلن!
پسر نمیخواهد مانند پدر تسلیم وضعیت مدرن و انزوا و افسردگی شود. اما زیبایی داستان و واقع گرایی تولتز خود را در آنجا نشان میدهد که پیوندهای اخلاقی، عاطفی، رفتاری و در بعد بالاتر، اندیشگی پسر را با دو شخصیت بزرگتر خود یعنی پدر و عمو نشان میدهد.
پسر گرچه میکوشد به دنبال لذت های زمانه حال باشد (چیزی شبیه به عمویش) اما از شبیه شدن به عمو بسیار میترسد. اما از طرف دیگر و گرچه سوالاتی از جنس سوالات پدر در ذهنش مرور میشود، جواب های پدر و منابع پدر را نمیپذیرد. همین مسئله سبب میشود نفس مسئله پرسش از وضعیت حال را نیز نفی کند و به سخره بگیرد.
اما سیر داستان هرچه پیش میرود، پسر بیشتر و بیشتر تسلیم نوع اندیشه پدر، و انزوا و افسردگی و گوشه گیری انسان مدرن میشود.
نمیدانم اینها سبب میشود به خواندن کتاب علاقه مند شوید یا نه، ولی هرچه باشد به عنوان یک داستان مدرن باید گفت جز از کل ارزش یک بار خواندن را دارد.
بهترین ترجمه کتاب جز از کل
درباره ترجمه اثر قرار گذاشته بودیم که حرفهایی بزنیم. حال و در پایان بررسی کتاب جز از کل به بحث ترجمه خواهیم پرداخت.
ترجمه های چندانی از این اثر وجود ندارد. برخی ترجمه های ناشناخته از این اثر وجود دارد که در بساط برخی دستفروشان خیابان انقلاب میتوانید پیدا کنید. ناشران هم در این موارد معمولا ناشناخته هستند و من به شخصه هیچ گونه نظر جدی درباره این دسته از ترجمه ها ندارم.
همیشه سعی میکنم به غلط یا درست، ترجمه افرادی ثابت شده، معتبر یا حداقل ترجمه های مربوط به نشرهای معتبر را تهیه کنم. در مورد بهترین ترجمه کتاب جز از کل باید به ترجمه پیمان خاکسار اشاره کنیم.
ترجمه منطقی و معقول شاید لفظ مناسبی برای توصیف بازگردانی خاکسار از این کتاب باشد. مخاطب فارسی زبان به مدد این ترجمه، ارتباط بسیار خوبی با متن و داستان رمان برقرار می کند.
خاکسار به خوبی در انتخاب آثار و متن ترجمه هایش از آثار روز جهان، این منطقی و معقول بودن را نشان داده است. موفقیت مترجم در این کتاب از دو وجه ناشی می شود. وجه اول خود متن رمان است و وجه دوم، توانایی مترجم در آشنایی با زبان مبدا اثر.
خاکسار که به ترجمه از زبان انگلیسی اشتغال دارد، با لهجه ها و ظرافت های زبانی گونه های مختلف انگلیسی از جمله نوع ایرلندی و استرالیایی آن آشناست که در «جزء از کل» با گونه استرالیایی آن روبرو بوده است. به نظر میرسد آقای خاکسار به خوبی از پس این متن برآمده است.
در ابتدای متن گفتیم که نقدها و مباحثی نسبت به ترجمه آقای خاکسار رواج یافته بود. در حقیقت نقد آمادمیک و منطقی و جدی از این ترجمه صورت نگرفته است.
به قول خود اقای خاکسار نقد ترجمه در ایران تبدیل به مچ گیری شده است. یکی از نقدهای اساسی به این اثر، سانسور گسترده در کتاب بوده که تا حدی به تغییر برخی جزئیات داستان منجر شده است.
در این مورد باید بگوییم که اینکه اتهامی را از این بابت متوجه پیمان خاکسار یا نشر چشمه کنیم به هیچ لحاظ منطقی و اخلاقی نیست، چراکه سانسور پدیده مشخص و معینی است، ناظرانی دارد و در صورت رعایت نکردن موازین آن، اثر شما چاپ نخواهد شد.
هیچگونه نقد جدی و مهم دیگری نسبت به ترجمه فارسی جز از کل نیز وارد نشده است که همین ما را در انتخاب این ترجمه به عنوان بهترین ترجمه کتاب جز از کل مصمم تر میکند.
امیدوارم نقد کتاب جز از کل نظر شما را برای خواندن این اثر جلب کرده باشد!
بیشتر بخوانید:
- بهترین فیلم های عاشقانه 2020
- بهترین انیمیشن های 2020
- بهترین سریال های ترکی 2020
- آشنایی با جدیدترین و بهترین سریال های جم تی وی (GEMTV)
- بهترین انیمیشن های 2019
- بهترین انیمیشن های 2018
- بهترین و پرفروش ترین فیلم های 98
نظر شما درباره نقد کتاب جز از کل چیست؟ نظرات خود را در بخش کامنت ها با تکراتو در میان بگذارید!
کتاب جزئ از کل کتابی است که به راحتی می تواند بر افرادی که زمینه های پارانویا دارند اثر بگذارد و افراد سست ایمان سست عنصر را به سمت پوچی و خودکشی سوق دهد.