;
coinex

بهترین کتاب های سیاسی ایران و جهان ؛ آشنایی با بهترین کتاب های علوم سیاسی

بهترین کتاب های سیاسی کدامند؟ از سیاست چه می‌دانید؟ از علمی که تعیین کننده هر روز و لحظه زندگی شما و اطرافیانتان است. با ما همراه باشید.

اگر میخواهید اطلاعاتی دقیق‌تر از علم سیاست داشته باشید در این گفتار با ما همراه باشید تا بهترین کتاب های سیاسی را به شما معرفی کنیم. اینها بهترین کتاب های سیاسی که باید خواند هستند؛ از جمله بهترین کتاب های سیاسی ایرانی و بهترین کتاب های سیاسی جهان.

البته قبل از آن: سیاست چیست ؟ پیش از پرداختن به بهترین کتاب های سیاسی ، در ابتدا بد نیست مقصود خود از سیاست را مشخص کنیم. سیاست در این گفتار شاید در ساده‌ترین تعریف همان تعریف خواجه نظام الملک طوسی یعنی «آیین حکومت‌داری» باشد.  سیاست در این معنا علمی است که به تحلیل، ارزیابی و بررسی جنبه های سیاسی پدیده های اجتماعی می پردازد.

علم سیاست هر پدیده‏ اجتماعی را از منظر و تاثیرات سیاسی آن مورد توجه، تحلیل و بررسی قرار می دهد. در جوامع انسانی و در سطوح متفاوت خواه کشوری، منطقه‌ای و جهانی همه روزه رویدادهای گوناگونی به وقوع میپیوندد. در نظر اول و در دید یک شخص غیرعالم به علم سیاست، این رویدادها، منفرد و بی ربط به هم به نظر میرسند. اما در نظر عالم به علم سیاست آنچه در مورد این رویدادها اهمیت می‌یابد، روابط این پدیده ها، کنش و واکنش آنها و تاثیرات و پیامدهای آنهاست.

این تحلیل و بررسی به ما کمک می کند تا جهانی را که در آن زندگی می کنیم را بهتر بشناسیم و از میان راه‌های پیشرویی که مختلف و متفاوت هستند، دست به انتخاب زده و در نهایت در ارتباط با تغییراتی که در زندگی اجتماعی‌مان رخ میدهد موثر باشیم.

به همین ترتیب علوم سیاسی مدرن که در دانشگاه تدریس میشود نیز بخشی از علوم اجتماعی و انسانی است که با مطالعه دولت‌ها، حکومت‌ها و سیاست‌ها (در معنای پیش گفته) میپردازد. هدف این گفتار ارائه فهرستی از بهترین کتاب های سیاسی می‌باشد که به علم سیاست و تاریخ آن میپردازند.

بهترین کتاب های سیاسی ایران و جهان ؛ کتاب های علوم سیاسی که باید خواند

در ادامه قصد داریم تا شما را با برخی از بهترین کتاب های سیاسی ایران و جهان آشنا کنیم. در این بخش ابتدا چند کتاب مقدماتی برای آشنایی اجمالی با علوم سیاسی به شما معرفی میکنیم. سپس به معرفی برخی کتب مربوط به تاریخ اندیشه‌های سیاسی در اروپا و اسلام می‌پردازیم و سپس به سراغ کتاب‌های نظری علم سیاست میرویم.

ترامپ
قطاری که سیاست می‌برد و چه خالی می‌رفت

نکته حائز اهمیت اینکه اطلاعات مربوط به اندیشه سیاسی در ایران در حوزه همان کتب اندیشه سیاسی اسلام قرار می‌گیرد. در نتیجه ما کتاب مستقلی تحت عنوان اندیشه سیاسی ایران نداریم. هرآنچه که به آن اندیشه سیاسی اسلامی نیز میگویند تا حد زیادی محصول خلاقیت و فعالیت اندیشمندانی ایرانی تبار است که البته در گسترده جغرافیایی امپراتوری‌های اسلامی بروز و ظهور یافته است.

به علاوه که اثر مکتوبی مربوط به اندیشه سیاسی در ایران باستان یا اثری که مستقلا به مسئله اندیشه سیاسی در ایران پسا اسلامی بپردازد نداریم. چراکه بعد از اسلام، اکثر متفکران سیاسی آثار خود را بر مبنای ایده جدید یعنی اسلام ساخته و پرداخته اند و اگر به لحاظ گستره سیاسی، ایران قلمرو جدایی هم بوده باشد، به لحاظ اندیشگی، متفکران سیاسی در حوزه فرهنگی اندیشه اسلامی قرار میگرفتند.

بهترین کتاب های سیاسی آموزشی

البته تعدادی از بهترین کتاب های سیاسی در دوران اسلامی و به زبان فارسی نگاشته شدند. از جمله «سیرالملوک» یا سیاست‌نامه اثر سترگ خواجه نظام‌الملک طوسی یا «احکام السلطانیه» اثر ماوردی. اما این ها نیز در حوزه اندیشه سیاسی اسلامی محسوب میشوند.

کتاب آموزش دانش سیاسی اثر حسین بشیریه

  نام حسین بشیریه در حوزه علم سیاست و نگارش کتاب های سیاسی، نه فقط برای ایرانیان بلکه برای هر فردی در سطح جهان که پیگیر مطالعات سیاسی باشد آشناست. بشیریه یکی از برجسته‌ترین محققان ایرانی حوزه علم سیاست است. او مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه اسکس انگلستان و مدرک دکتری خود را در رشته تئوری‌های سیاسی از دانشگاه لیورپول دریافت کرده است.

آموزش دانش سیاسی

بشیریه به مدت 24 سال در دانشگاه تهران تدریس میکرد تا اینکه در سال 87 از دانشگاه اخراج شد. او از این تاریخ در دانشگاه سیراکیوز نیویورک به تدریس و پژوهش اشتغال دارد.

کتاب آموزش دانش سیاسی از کتبی است که بشیریه در مدت اقامت در ایران و با هدف آشنا ساختن عموم مردم با سیاست، ابزارها و تاثیر آن بر زندگی افراد نگاشته است. این کتاب یکی از بهترین کتاب های سیاسی و یک کتاب مقدماتی برای هر فردی است که میخواهد مطالعات سیاسی خود را آغاز کند.  در بخشی از مقدمه کتاب میخوانیم:

در جوامعی که مشارکت و رقابت سیاسی در آن ها گسترش میابد و عامه مردم حضور فزاینده ای در عرصه فعالیت های سیاسی پیدا میکند،نیاز به آموزش مدنی به نحو فزاینده ای آشکار میگردد.منظور از آموزش مدنی،انتقال آگاهی ها و دیدگاه هایی به عامه مردم است که آن ها را هرچه بیشتر برای احزازشان شهروندی در جامعه ای مردم سالار آماده سازد.هسته اصلی آموزش مدنی را اطلاعات و آگاهی های تشکیل میدهد که در دانش سیاست گردهم می آیند.

فصول نوزده‌گانه این کتاب به ترتیب به موضوعاتی چون؛ سرشت دانش سیاسی، موضوعات و مفاهیم اساسی در دانش سیاسی، مرزهای دانش سیاسی، نگرش و روش های در دانش سیاسی، تحول تاریخی در مفهوم سیاست، پیشینه تاریخی و نظریه های عمومی دولت، پایه ها و چهره های دولت، مکاتب و ایدئولوژی های سیاسی، نظام های سیاسی، تحولات سیاسی، سیاست و روابط بین المللی، مبانی فکری دموکراسی، پیشتازان اندیشه دموکراسی، پیشینه های تاریخی و زمینه ای اجتماعی و فرهنگی دموکراسی، مبانی حکومت دموکراتیک، عملکرد دموکراسی : احزاب و انتخابات، انواع دموکراسی، توجیهات و نقدهای دموکراسی، گذار به دموکراسی و چشم انداز آینده آن میپردازد.

این کتاب از همان اوان انتشار توسط انتشارات نگاه معاصر که از ناشران فعال در حوزه علوم انسانی است به چاپ رسیده است و به سادگی قابل دسترسی است.

کتاب سیاست اثر اندرو هیوود (Andrew Heywood)

اندرو هیوود نیز یکی از پژوهشگران معاصر در حوزه علم سیاست است. او از مولفان کتب درسی علم سیاست در انگلستان است که سابقه بیست ساله تدریس و پژوهش در حوزه علم سیاست را داراست. از معروفترین کتب او که به فارسی ترجمه شده و توسط انتشارات نی بارها تجدید چاپ شده است، کتاب سیاست است که به همت عبدالرحمان عالم، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران ترجمه شده است. این کتاب یکی از بهترین کتاب های سیاسی است که برای شروع مطالعات سیاسی بسیار بنیانی است.

کتاب سیاست اثر اندرو هیوود

 

کتاب سیاست به لحاظ حجم بزرگتر از کتاب بشیریه و به تبع آن در پرداختن به جزئیات و شاخ و برگهای علوم سیاسی نیز مطالب بیشتری را شامل میشود. همچنین این کتاب به علت جدیدتر بودن به نسبت آموزش دانش سیاسی با مباحث جدید سیاسی چون جهانی شدن، منطقه‌گرایی، چند فرهنگی، تاثیرات رسانه‌های جمعی و اشکال جدید حکومتداری و ارتباطات سیاسی نیز میپردازد.

از دیگر مزایای این کتاب میتوان به موراد زیر اشاره کرد:

  1. ارائه خلاصه‌ای از مباحث هر فصل در آغاز و پایان هر فصل که در مرور مطالب و یرقراری پیوستگی مطالب در ذهن موثر است
  2. طرح پرسش‌هایی برای تمرین ذهنی و بحث‌های گروهی یا کلاسی
  3. ارائه توضیحاتی دقیق و روشن از اصطلاحات اساسی علم سیاست
  4. ارائه اطلاعات لازم درباره متفکران سیاسی گوناگون، اندیشه و تئوری‌های مکاتب گوناگون سیاسی و اصطلاحات خاص هر مکتب
  5. معرفی منابعی جهت مطالعه بیشتر

همانطور که پیشتر گفتیم این کتاب توسط انتشارات نی به چاپ رسیده و از سایت انتشارات نی قابل تهیه است.

کتاب تاریخ اندیشه سیاسی غرب اثر جان مکللند (John McClelland)

این کتاب نیز که به تازگی و به همت انتشارات نی ترجمه و چاپ شده است، از جمله بهترین کتاب های سیاسی است. این کتاب که به همت جهانگیر معینی علمداری ترجمه شده است، در دو جلد و به توالی کرونولوژیکی تاریخی، به تاریخ اندیشه‌های سیاسی میپردازد.

تاریخ اندیشه سیاسی غرب اثر جان مکللند

جلد اول کتاب به تاریخ اندیشه‌های سیاسی از یونان باستان و متفکرانی چون افلاطون و ارسطو تا اندیشه‌های سیاسی عصر روشنگری میپردازد. جلد دوم نیز اختصاص به اندیشه‌های سیاسی از عصر روشنگری تا لیبرالیسم دارد. این کتاب که محصول سال‌ها تدریس مکللند در دانشگاه‌های ناتینگهام، ساکرامنتو و ایندیانا است از جدیدترین و به روز ترین آثار در این حوزه محسوب میشود که مطالعه آن به هر شخص علاقه‌مندی توصیه میشود.

نویسنده در این کتاب برخلاف آثار مشهور این حوزه، به توصیف صرف اندیشمندان و نظریه‌ها بسنده نمیکند بلکه به طور جدی در مباحث نظری وارد شده و در نهایت شرحی جامع، به روز و متوزان از اندیشه‌های جدید و قدیم ارائه میدهد. از دیگر سو احاطه و تسلط مکللند به موضوعات سیاسی و مباحث نظری علم سیاست به اهمیت این کتاب می‌افزاید.

البته در این حوزه برخی از اندیشمندان ایرانی نیز قلم فرسایی کرده‌اند. از جمله مهمترین آثار اندیشمندان ایرانی که در غرب هم با استقبال خوبی مواجه شده است میتوان به کتاب ارزشمند «تاریخ اندیشه سیاسی جدید در غرب» اثر دکتر سید جواد طباطبایی اشاره کرد که در 3 مجلد و از سوی انتشارات مینوی خرد به چاپ رسیده است.

کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام اثر پاتریشیا کرون (Patricia Crone)

در این حوزه نیز با آثار متعددی روبرو هستیم. از برجسته‌ترین اثار این حوزه کتابی با همین عنوان و به قلم پاتریشیا کرون است. کرون بدون اغراق و به زعم متخصصان بزرگترین مورخ اندیشه‌های سیاسی اسلام است. این مورخ و پزوهشگر دانمارکی در این کتاب تجربه سالها تدریس و پژوهش در موسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون را به رشته تحریر درآورده است.

زندگی آکادمیک کرون، آرزوی هر پژوهشگری است، سالها تحصیل و تدریس و پزوهش در بهترین دانشگاه‌های انگلستان و امریکا از کمبریج گرفته تا پرینستون و نگارش ده‌ها اثر معتبر در زمینه تاریخ و فرهنگ اسلامی محصول زندگی این پژوهشگر دانمارکی است.

تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام اثر پاتریشیا کرون

از مهمترین آثار کرون در حوزه اندیشه سیاسی در اسلام، کتاب تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام است که یکی از بهترین کتاب های سیاسی محسوب می‌شود. این کتاب توسط یکی از شاگردان او یعنی دکتر مسعود جعفری به فارسی ترجمه شده است و به همت انتشارات سخن به چاپ رسیده است. این اثر کرون روایتی است از سیر تحول اندیشه سیاسی در تمدن اسلامی.

در این اثر مولف با تکیه به منابع اساسی تاریخ سیاسی اسلام، اثری دانشگاهی با تحلیلهایی نوین و بدیع پدید آورده است. از ویژگی های اساسی این کتاب بررسی مفاهیم انتزاعی در بافت تاریخی‌شان و در نتیجه تا حدی بخشیدن کیفیت انضمامی و عینی به مفاهیم است. در نتیجه کتاب کرون به علت استنادات دقیق و دقت نظر مولف، ستایش‌های فراوانی را برانگیخته در این موضوع به یکی از آثار مرجع بدل شده است.

در این حوزه آثار دیگری نیز ترجمه و چاپ شده اند که البته به لحاظ اهمیت در سطح اثر کرون نیستند. برای مثال کتاب «تاریخ اندیشه سیاسی اسلام: از عصر پیامبر» تا امروز اثر آنتونی بلک میباشد که به همت انتظارات اطلاعات به چاپ رسیده است. درضمن طی همین هفته بود که اثر جدیدی از یک متقکر برجسته مراکشی به نام محمد جبرون تحت عنوان «تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام» به طبع رسید. این اثر را هنوز تهیه نکرده‎‌ام و بنابراین نظری درباره آن ندارم.

بهترین کتاب های سیاسی تاریخ جهان کدامند؟

وقتی بحث از بهترین کتاب‌ های سیاسی جهان باشد نمیتوان از آثار شاخص اندیشمندان غفلت کرد. مقصود از آثار شاخص، آن مکتوب اصلی هر متفکری است که در سیر تاریخ از قدی ترین ایام تا به امروز ماندگار شده و نظریه و دستگاه فکری آن متفکر را با آن اثر میشناسند. برای مثال و در حوزه علوم سیاسی، افلاطون را به رساله ارزشمند «جمهور» میشناسند و یا مثلا توماس هابز، متفکر عصر روشنگری را به «لویاتان». این کتب آثار شاخص علم سیاست و حامل نظریات اساسی متفکر مربوط هستند که ماندگار شده‌اند. این آثار همواره بخشی از لیست بهترین کتاب های سیاسی تاریخ خواهند بود.

بنابراین و در ادامه مسیر گفتار فعلی، اگر واقعا مرد عمل باشید، بعد از مطالعه تاریخ اندیشه‌ها و مکاتب سیاسی، باید به سراغ آثار شاخص بروید. در این گفتار به علت محدودیت‌های خاص نمیتوان به تمام آثار شاخص در حوزه علم سیاست پرداخت، بنابراین سعی میکنم تا برخی از اساسی‌ترین و موثرترین اثار را از نظر بگذرانیم. با ما در معرفی بهترین کتاب های سیاسی همراه باشید.

 رساله جمهور از افلاطون

مشهورترین اثر فلسفه سیاسی غرب

این اثر که از جمله بهترین کتاب های سیاسی و از مشهورترین و موثرترین آثار کلاسیک در تاریخ فلسفه سیاسی غرب محسوب می‌شود، شامل ۱۰ نمایشنامه (کتاب) است که به صورت گفتگو میان سقراط و گروهی از اطرافیانش تنظیم شده است. افلاطون در این اثر کلیدی به مسائلی از قبیل عدالت، اخلاق، نوع حکومت و حقیقت پرداخته است. همچنین در این کتاب بحث‌های عمیقی در ارتباط با شناخت‌شناسی، هستی‌شناسی، فلسفه سیاسی، فلسفه اخلاق، روان‌شناسی، شعر، فلسفه تاریخ، آخرت و غیره وجود دارد. کتاب «جمهور» توسط فواد روحانی به فارسی ترجمه شده و به همت انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.

رساله جمهور اثر افلاطون

سیاست محصول نقد ارسطو بر رساله جمهور

رساله سیاست ارسطو، شامل مباحث بسیاری درباره حکومت‌های مختلف است. این کتاب بدون شک یکی از بهترین کتاب‌ های سیاسی است. بسیاری از بخشهای این کتاب در واقع نقد تفکرات افلاطون و جوابیه گونه ای به مباحث طرح شده در رساله «جمهوری» است. نگاه ارسطو در این کتاب در مقایسه با دیدگاههای افلاطون کاملا عمل‌گرایانه و غیر ایده آلیستی است و وی به جای ترسیم شرایط ایده آل، بیشتر ترجیح می دهد تا حکومتهای موجود از قبیل اسپارت و کرت و… را نقد و بررسی کند.  نوع جهان بینی وی بیشتر زمینی و به شدت قانونگرا است و رنگ بوی رویکردهای خدامحورانه و اسطوره‌باورانه عصر خود را ندارد.

کتاب سیاست اثر ارسطو

این اثر ارزشمند توسط دکتر حمید عنایت استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به فارسی ترجمه و به همت انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده است. منتهای مراتب مدتی است که این کتاب در بازار ناموجود شده و دست علاقه‌مندان از این اثر سترگ خالی مانده است. انتظار میرود انتشارات امیرکبیر هرچه سریعتر نسبت به تجدید چاپ این اثر اقدام کند.

 شهر خدا اثر برجسته سنت آگوستین قدیس (Saint Augustin)

یک دیدگاه جهان وطنی 

یکی از بهترین کتاب های سیاسی در قرون وسطا و به وسیله یک روحانی نگاشته شد. شهر خدا بدون شک یکی از اساسی‌ترین کتب در حوزه الهیات مسیحی و از متون بنیادی اندیشه سیاسی قرون وسطی در اروپا است. علت نگارش اثر و پیامدهای سیاسی آنرا باید در پس زمینه تاریخی اثر جستجو کرد. یعنی ایامی که امپراتوری روم اوج عزت به زمین فلاکت افتاده بود و مورد تهاجم و غارت قبایل شمالی «گوت» قرار گرفته بود. نگرانی‌ها از سقوط مهمترین مرکز سیاسی جهان مدیترانه‌ای و از دست رفتن تمام دستاوردها در کنار نگرانی مومنین مسیحی به از دست رفتن کلیسا کاتولیک،‌ از جمله زمینه‌های نگارش کتاب شهرخدا به شمار میرود. در حقیقت شهر خدا کلیسا را همزمان به عنوان مرجعیت فرهنگی و سیاسی در جهان آن روز مطرح میکند و همین موضوع مبنایی میشود میشود برای سلطه سیاسی چندین قرن آینده پاپ و کلیسای کاتولیک در روندهای سیاسی اروپای قرون وسطی و مشروعیت بخشی به حاکمان و دولت‌های مستقل.

شهر خدا اثر سنت آگوستین

شهر خدا یکی از بهترین کتاب های سیاسی است که توسط حسین توفیقی به فارسی ترجمه شده و به همت انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است.

شهریار اثر نیکولو ماکیاولی (Niccolò Machiavelli)

قیام علیه تفکر شهر خدایی 

نیکولو ماکیاولی را نظریه‌پرداز حکومت اقتدارگرا و استبداد دانسته‌اند. ماکیاولی فیلسوف، مورخ و نمایشنامه‌نویس ایتالیایی بود که در 21 ژوئن 1527 میلادی درگذشت. او زندگانی خود را صرف پژوهش در باب میهن و سیاست کرد. علت انتساب او به نظریه حکومت اقتدارگرا را نگارش کتاب «شهریار» میدانند که او برای خاندان مدیچی نگاشت. این کتاب یکی از بهترین کتاب های سیاسی تاریخ است.

شهریار شاهکار ماکیاولی

اما پیش از هرگونه قضاوت اخلاقی درباره نیکولو ماکیاولی باید تفکر و نظریه او را در بافت تاریخی‌اش مورد بررسی قرار دهیم. فهم دقیق اندیشه ماکیاولی تنها در صورت در نظر گرفتن این بافت تاریخی امکان‌پذیر است. ماکیاولی در زمانه‌ای می‌زیست که ایتالیا به‌طور کلی و فلورانس زادگاه او دستخوش آشفتگی‌های سیاسی ـ اجتماعی گسترده‌ای بودند.

در این زمان دولت‌های بزرگ اروپا در سرزمین‌های خود پادشاهی‌های مقتدری تشکیل و سازمان داده بودند. هنری هفتم در انگلستان، لویی یازدهم، شارل هشتم و لویی دوازدهم در فرانسه و فردیناند در اسپانیا. این پادشاهی‌های مقتدر توانسته بودند قدرت سیاسی تشکل‌های آریستوکراتیک فئودال را بکل نابود کنند و خود را از سلطه کلیسای کاتولیک برهانند.

امت مسیحی گسسته بود و جایش را دولت ـ ملت‌های متعددی در سراسر قاره سبز داده بود. اما ایتالیا هنوز تکان نمی‌خورد، و هیچ پیشرفتی نداشت. ایتالیا خانه ای بود که در درون و میان خاندان‌های متعدد و متعارضی تقسیم شده بود.

ماکیاولی از این وضع کشورش ناراضی بود. در نتیجه در نظر او تنها راه حل ممکن اتحاد سراسری شبه‌جزیره به عنوان کشوری واحد بود.  اتحادی که فقط با رهبری شهریاری امکان‌پذیر است که در راه این هدف با از خود گذشتگی مجدانه بکوشد و هیچ گونه ملاحظه انسان دوستانه، اخلاقی، دینی یا نوع پرستانه نباید در کارش سستی پدید آورد. کتاب شهریار در حقیقت نظریه‌پردازی است برای نجات ایتالیا. از این کتاب در زبان فارسی ترجمه‌های متعددی صورت گرفته که بهترین ترجمه آن توسط  داریوش آشوری و به همت انتشارات آگه به چاپ رسیده است.

لویاتان اثر توماس هابز (Thomas Hobbes)

ظهور قرارداد اجتماعی  

توماس هابز یکی از فیلسوفان سیاسی برجستهٔ انگلستان بود که بیشتر به سبب کارهایش در فلسفهٔ سیاسی و کتاب لویاتان شهرت دارد. لویاتان یکی از بهترین کتاب های سیاسی جهان است.  این کتاب در سال ۱۶۵۱ نوشته شده و بنیان بسیاری از نظریه‌های قرارداد اجتماعی را در فلسفهٔ سیاسی به وجود آورده‌است. لویاتان با ادامه راه ماکیاولی، بحث در باب دولت در معنای جدید و ویژگی‌ها و کارکردهای آن را پی میگیرد.

لویاتان اثر توماس هابز

مفهوم کلیدی در اندیشه سیاسی هابز «قرارداد اجتماعی» است که به اختصار به معنای نوعی قرارداد ذهنی و اخلاقی بین افراد انسانی در روابط‌شان است که جایگاه‌ها، وظایف و حدود و ثغور را مشخص میکند. هیچ الزامی در اجرای آن نیست، اما بنیان‌های عرفی، سنتی و دینی مبانی اخلاقی برای حفظ چارچوب قرارداد اخلاقی را فراهم می‌آورند.

لویاتان در حقیقت شرح همین مباحث است. البته هابز اثر برجسته دیگری تحت عنوان «بهیموت» دارد که به اعتقاد کارشناسان برای فهم صحیح لویاتان باید آنرا هم مطالعه کرد. برخی معتقدند بهیموت شرح خود نوشت هابز برای لویاتان است.

خوشبختانه هردو اثر به قلم توانای حسین بشیریه به فارسی ترجمه و به همت انتشارات نی به چاپ رسیده‌اند. حقیقتا اگر علاقه‌مند به مباحث مربوط به دولت مدرن و علم سیاست مدرن هستید به هیچ وجه نباید از مطالعه هابز و آثارش چشم‌پوشی کنید، چراکه هردو اثر در زمره بهترین کتاب های سیاسی قرار دارند.

رساله‌ای درباره حکومت اثر جان لاک (John Locke)

پایه ریزی لیبرالیسم

جان لاک از فیلسوفان سده ۱۷ میلادی انگلستان بود که به‌طور عمده به عنوان پدر لیبرالیسم کلاسیک شناخته می‌شود. لاک از مهم‌ترین شارحان نظریه قرارداد اجتماعی و پیروان مکتب تجربه‌گرایی است. او از تأثیرگذارترین اندیشمندان عصر روشنگری شمرده می‌شود. نوشته‌های او بر ولتر و ژان ژاک روسو، بسیاری از اندیشوران اسکاتلندی و انقلابیون آمریکائی اثرگذار بود. این تأثیر را می‌توان در اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا مشاهده کرد.

رساله ای درباره حکومت

لاک تأثیر ژرفی بر فلسفه سیاسی، و به ویژه بر لیبرالیسم نوین گذاشت. او با طرح کردن جدایی دین از سیاست لیبرالیسم را پایه‌ریزی کرد. بحث‌های او در زمینهٔ آزادی و قرارداد اجتماعی بعدها بر نوشتارهای الکساندر همیلتون، جیمز مدیسون، توماس جفرسون و سایر بنیان‌گذاران ایالات متحده آمریکا تأثیر گذاشت.

در حقیقت، یک بخش از رسالهٔ دوم به صورت کلمه به کلمه در اعلامیه استقلال ایالات متحده آمده‌ است. تأثیرگذاری لاک به حدی بوده‌است که توماس جفرسون نوشته‌است: «بیکن، لاک و نیوتن بدون استثنا بزرگترین انسان‌هایی بوده‌اند که در طول تاریخ زیسته‌اند. آن‌ها پایه‌های ساختار عظیمی را ایجاد کرده‌اند که دانش فیزیکی و اخلاقی بشر در آن رشد می‌کند».

بر خلاف توماس هابز، لاک عقیده داشت که طبیعت انسان با تعقل و بردباری مشخص می‌شود. همانند هابز، لاک نیز اعتقاد داشت که طبیعت انسان باعث خودخواهی او می‌شود. در وضع طبیعی، همه مردم برابر و مستقل هستند، و هر کسی این حق طبیعی را دارد که از «زندگی، سلامتی، آزادی و دارایی‌هایش» دفاع کند.

لاک همچنین از اصل تفکیک قوا در حکومت طرفداری می‌کرد و اعتقاد داشت که در شرایطی که دولت از اختیارات خود سوء استفاده کند اقدام به انقلاب برای سرنگونی دولت نه تنها یک حق بلکه یک تکلیف برای مردم است. این اندیشه‌ها تأثیر ژرفی بر اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا و قانون اساسی ایالات متحده آمریکا گذاشت. 

اساسی‌ترین اثر جان لاک که از جمله بهترین کتاب‌ های سیاسی محسوب میشود کتاب «دو رساله درباره حکومت» است. این اثر با عنوان «رساله‌ای درباره حکومت» به وسیله حمید عضدانلو به فارسی ترجمه و توسط نشر نی به چاپ رسیده است. همچنین نشر نی اثر دیگری از این متفکر انگلیسی به نام «نامه‌ای در باب تساهل» را نیز منتشر کرده است که به عنوان یکی از آثار کلاسیک و مبنایی برای اخلاق لیبرالی شناخته میشود.

قرارداد اجتماعی اثر ژان ژاک روسو (Jean-Jacques Rousseau)

تکامل قرارداد اجتماعی

روسو، فیلسوف، نویسنده و آهنگساز سوئیسی و از تئوریسین‌های سیاسی بود که نظریاتش راهگشای انقلاب 1789 میلادی فرانسه بود. از جمله مهمترین آثار او در حوزه سیاست کتاب «قرارداد اجتماعی» است. او در این اثر به توصیف دولت ـ ملت مدرن و شخص به مثابه «فرد حقوقی» میپردازد. از جمله دغدغه‌های فکری روسو مسئله آزادی بود که در این کتاب شرح کامل آن ارائه شده است.

قرارداد اجتماعی. ژان ژاک روسو

با اینکه آثار روسو در باب فلسفه سیاسی تعداد زیادی نیست اما نبوغ او در بلاغت، شگفت‌انگیز و سبک نگارش او مبهوت کننده است. همین باعث شده که برداشت های متنوعی از سخنان او صورت گیرد. همچنین نیز غنا و پیچیدگی آثار او موجب تفسیرهای بسیار متفاوت شده است.

کتاب قرارداد اجتماعی نیز علی رغم اینکه کتاب کوچکی است اما مورد توجه همه فیلسوفان سیاسی بعدی و بسیار اثرگذار بود و همچنان نیز موافقان و مخالفان زیادی دارد. به همین دلیل از زمان انتشارش واکنش های زیادی را برانگیخت. علت این واکنش‌ها چه بود؟

روسو عقیده دارد که انسان ذاتاً خوب است و اگر در وضع طبیعی خود و در دامان طبیعت باقی می ماند هیچ کدام از بلایا و مصائبی که در تاریخ بر انسان رفته است پیش نمی آمد. این دیدگاه او تبعات و لوازم اجتماعی و سیاسی متعددی دارد. اندیشه سیاسی او به طور خلاصه بر دو پایه استوار است.

یکی اینکه وضعیت طبیعی توسط جامعه مدنی تباه شده است و دوم اینکه جامعه مدنی در صورتی قابل قبول و قابل دوام است که بر اساس قرارداد اجتماعی نهاده شده باشد. بااینکه روسو همه مفاسد و بدبختی های انسان را از تمدن و زندگی اجتماعی می داند به خوبی متوجه است که بازگشت به وضعیت طبیعی نخستین ممکن نیست. لذا در پی آن است که ترتیبی در وضعیت اجتماعی داده شود که انسان در عین بهره مند بودن از مزایای تمدن تا آنجا که امکان پذیر است به وضعیت طبیعی نزدیک شود و تا حدودی از خوبی و خوشی و آزادی طبیعی برخوردار باشد.

برای تحقق این هدف دو چیز لازم است؛ یکی تنظیم وضعیت اجتماعی و دوم تربیت انسان ها. کتاب قرارداد اجتماعی متکفل اولی و کتاب امیل به دومی می پردازد. اگر انسان طبیعتاً خوب است این نه جامعه بلکه نهادهای بد است که او را به سوی بدی سوق می دهد؛ پس بر عهده قرارداد اجتماعی است که نهادهای خوب ایجاد کند و نشان دهد که می توان به نحو سالمی بر انسان حکومت کرد.

قرارداد اجتماعی یکی از بهترین کتاب های سیاسی جهان است که به وسیله مرتضی کلانتریان به فارسی ترجمه و به همت انتشارات آگاه به چاپ رسیده است.

بیشتر بخوانید:

گردآوری: techrato

ارسال برای دوستان در: واتساپ | تلگرام |






ارسال نظر (2 نظر)