سندرم دست بی قرار (Alien Hand Syndrome) با احساس سوزش ناخوشایند در دست به خصوص به هنگام استراحت وخوابیدن احساس میشود. این سندرم از مشکلات اساسی در هنگام خوابیدن است.
نخستین موارد ثبت شده از سندرم دست بیقرار به ۱۹۰۹ باز می‌گردد. افراد مبتلا عمدتا دست غیر اصلی‌شان درگیر میشود؛ یعنی راست‌دست‌ها، دست چپ‌شان و چپ‌دست‌ها دست راست‌شان. احتمالا شما نیز یکی از کارکتر‌های فیلم دکتر استرنج‌لاو (1964) ساخته استنلی کوبریک به علائم سندرم دست بی قرار به خاطر بیاورید. به همین دلیل نیز برخی این اختلال را با این نام می‌شناسند.
در مواردی از سندرم دست بی قرار دیده شده که دست مبتلا تلاش می‌کند تا به فرد آسیب وارد کند. همچنین برخی مبتلایان نیز دست خود را با نام‌های مشخصی صدا می‌زنند.
اگرچه درمان مشخصی برای این سندرم تاکنون ارائه نشده است، اما مبتلایان ممکن است بتوانند علائم خود را با درجات مختلف مدیریت کنند. در این موارد پیشنهاد میشود که فرد به طور منظم به پزشک مراجعه کند و همه علائم مرتبط را با وی در میان بگذارد. یک تشخیص مناسب از سوی پزشک میتواند هر نوع ناراحی پیش آمده را مرتفع کند؛ در بسیاری از موارد نیز فرد علائم را به نادرستی تشخیص داده است.
سندرم دست بی قرار چیست؟
علل و علائم ایجاد سندرم دست بی قرار
سندرم دست بیقرار یک شرایط عصبی نادر است که منجر میشود یک یا هر دو دست فرد مبتلا از کنترلش خارج شده و به اختیار خود عمل کند. در مواردی نیز دیده شده یکی از پاهای فرد به چنین اختلالی دچار میشود. علائم سندرم دست بی قرار این است که دست فرد تحت کنترل عقل اش نیست و گویی خود عقلی مجزا دارد. دست مبتلا در چنین وضعیتی برای صاحبش غریبه است و به نظر می‌رسد که فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد از کنترل شخص خارج است.
بیشتر بخوانید:
- آیا از دست دادن حس بویایی یکی از علائم کووید 19 است؟
- سفر مجازی در نوروز 99 ؛ دور دنیا با چند کلیک در روزهای کرونایی!
احساس سوزش و خارش دست ها،احساس نیاز به حرکت دادن دست و احساس سوزن سوزن شدن دستها، همگی از علائم سندرم دست بی قرار است. وقوع سندرم دست بی قرار در کودکان نیز ممکن است اما عمدتا این اختلال عصبی در افراد بزرگسال دیده شده است. سندرم دست بی قرار گاها با عناوینی نظیر «سندرم دکتر استرنج‌لاو» (Dr. Strangelove syndrome)، «دست دکتر استرنج‌لاو» و یا «دست آشفته» نیز شناخته میشود.
عوامل مختلفی می‌توانند در بروز سندرم دست بی قرار دخیل باشند. برخی از افراد این اختلال را پس از بروز سکته قلبی، آسیب روحی شدید یا تومور مغزی از خود نشان می‌دهند. در برخی از موارد نیز این اختلال با سرطان، بیماری های تحلیل عصبی و یا آنوریسم (aneurysm) در ارتباط است.
علائم سندرم دست بی قرار هنگامی که فرد در حالت نشسته یا خوابیده قرار دارد، و به ویژه در زمان خواب شب تشدید می‌شوند. در این شرایط حرکت دادن دستها احساس تسکین موقت را منجر میشود. به طور کلی این علائم و این سندرم مانع خواب آسوده میشود و عاملی میشود در اختلالات خواب و بی خوابی.
تمام اینها در کناز هم میتواند نظم زندگی شما را به هم بزند و آرامشی باقی نگذارد. اگر علائم علاوه بر موقعیت های مذکور در سایر شرایط نیز پدیدار شوند، نشان از پیشرفت شرایط و وخیم تر شدن اوضاع شماست. این سندرم در سه حالت شدید، متوسط و خفیف به سراغ افراد میاید.
پس از برخی جراحی‌های مغزی که دو نیمکره مغز از یکدیگر جدا می‌شوند، وقوع سندرم دست بی قرار مشاهده شده است. گفته میشود این به دلیل آن است که در ناحیه‌ای از مغز به نام «جسم پینه‌ای» یا «کورپوس کالوسوم» (corpus callosum) برش ایجاد میشود. این ناحیه‌ای است که دو نیمکره مغزی را به هم وصل می‌کند و ارتباط و هماهنگی میان دو سمت بدن را برقرار می‌سازد.
همچنین دیده شده که جراحی‌هایی که برای درمان صرع یا اپیلپسی (epilepsy) انجام می‌شوند به سندرم دست بی قرار منتج شدهاند. از این گذشته وارد آمدن آسیب به نواحی مغزی «کورتکس سینگولیت قدامی» (Anterior Cingulate Cortex)، «کورتکس آهیانه خلفی» (Posterior Parietal Cortex) و «کورتکس حرکتی» (Motor Cortex) نیز میتواند به سندرم دست بیگانه بیانجامد.
کمبود آهن یا مشکلات در جذب آهن می تواند از عوامل بروز سندرم دست بیقرار باشد. زمانی که موضوع کمبود آهن مطرح می شود، باور بر این است که این شرایط سنتز دوپامین، پیوند گیرنده های دوپامین یا انتقال دوپامین را مختل می کند. با این وجود، تاکنون هیچ اختلال نورولوژیک در ابتلا به سندرم دست بی قرار شناسایی نشده است.
مطالعات انجام شده بر روی اسکن‌های مغزی نشان می‌دهد افراد مبتلا به این اختلال در ناحیه «حرکتی اولیه دگرسو» در مغزشان فعالیت‌های ایزوله دارند. گمان می‌رود وقوع این موضوع به دلیل وارد آمدن آسیب به کورتکس آهیانه باشد. موضوعی که سامانه برنامه‌ریزی غیرارادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به بروز حرکت‌های خود به خودی میشود.
دلیل اصلی بروز این شرایط همانند پاتوفیزیولوژی آن همچنان نامعلوم است. باور بر این است که فوق تحریک پذیری نامنظم در کل نخاع یا بخش های مشخص از ستون فقرات به حرکات گاه و بیگاه دست و پا منجر می شود.
یافته های دیگر حاکی از آن هستند که فعالیت دوپامینرژیک و درگیری مرکزی می تواند به سندرم دست بی قرار منجر شود. برخی عوامل تحریک کننده سندروم بی قراری دست عبارتند از:
- کمبود خواب، سندرم بی قراری را وخیم‌تر کرده یا آن را تحریک می کند.
- مصرف الکل
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- نارسایی کلیوی
- دیابت
- اختلال عصبی محیطی
- بیماری پارکینسون
- استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد آلرژی، و داروهای ضد التهاب
- بارداری، به ویژه در سه ماه آخر بارداری
مهم ترین علائم سندرم دست بی قرار چیست؟
مهم ترین علامت وقوع این سندرم ناتوانی در کنترل دست است به گونه‌ای که انگار دست از خود اختیار دارد. در این اختلال دست ناخودآگاه حرکت می‌کند و وظایف و فعالیت‌های هدمند اجرا می‌کند. به همین دلیل گفته میشود دست فرد مبتلا فاقد کنترل شناختی یا آگاهی است. همچنین افراد به اشتباه گمان می‌کنند چنین دستی تحت کنترل دیگری است یا خود آگاهی و شناخت پیدا کرده است.
دست این افراد ناخودآگاه صورت‌شان را لمس می‌کند، دکمه پیراهن‌شان را باز و بسته و یا اجسامی را بلند می‌کنند. این اعمال گاهی مکررا و گاهی بالاجبار انجام می‌شوند. دست بی قرار گاهی بلند میشود و در مواردی فعالیت‌های مخالف فرد انجام می‌دهد؛ مثلا کشویی که فرد باز می‌کند با می‌بندد یا دکمه پیراهن بسته شده را باز می‌کند. دست بی قرار غیرتعاملی و ممکن است فعالیت های نادرست انجام دهد و یا از دستورات پیروی نکند.
افراد مبتلا به سندرم دست بی قرار احساس می‌کنند که دستشان غریبه است یا خودشان تعلق ندارد. البته آنها مالکیت دست خود انکار نمی‌کنند، موضوعی که در سایر بیماری‌های نیز دیده میشود.
تشخیص دست بی قرار چگونه است؟
پزشک می تواند با ارزیابی و مشاهده این اختلال را تشخیص دهد. تشخیص سندرم دست بی قرار کار پیچیده‌ای است؛ چرا که ما یک اختلال عصبی فاقد مولفه روانپزشکی است. موضوعی که تشخیص آن را دشوار می‌کند چرا که اختلالات رفتاری از سندرم دست بی قرار شایع‌تر هستند. گاهی اوقات علائمی دیده میشود که مربوط به این مشکل روانی است و میتواند فرد مبتلا را دچار درماندگی کند.
درمان سندرم دست بی قرار
در حقیقت درمان خاص و مشخصی برای این سندرم وجود ندارد. اما هدف از برخی پیشنهادات به عنوان درمان که در ادامه مطرح میشود، کاهش علائم سندرم است. با کاهش علائم بیمار میتواند خواب بهتری داشته باشد و به تدریج سندرم را کنترل کند.
البته هریک از این پیشنهادات بستگی خاصی به شرایط فرد مبتلا و نوع عامل تحریک کننده دارد. از جمله گزینه های درمانی احتمالی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
برخی تجویزات دارویی مانند عوامل دوپامینرژیک برای درمان سندرم دست بیقرار رایج است، چراکه کارکرد اینگونه داروها کاهش سطح دوپامین است که باعث رکود علائم این سندرم میشود. از جمله دیگر داروهایی که برای این سندرم و بسته به شرایط بیمار تجویز میشود میتوان به شبه افیونی ها، ضد تشنج ها و لوودوپا اشاره کرد.
بررسی اپلیکیشن دکتر زیتون ؛ اپلیکیشن رژیم درمانی و مدیریت رژیم غذایی
همچنین مصرف مکمل هایی نظیر آهن و منیزیم نیز میتواند در شدت و سختی سندرم موثر باشد. به علاوه مصرف موادی چون تنباکو، توتون، الکل و کافئین کمتر کنید و از حدود عصر به بعد از مصرف اینگونه مواد بپرهیزید.
از دیگر اقدامات برای مقابله با این سندرم میتواند برقراری یک الگوی خواب منظم باشد. سعی کنید بازه زمانی مشخصی را به خواب اختصاص دهید. در ساعت معینی به رختخواب رفته و در ساعت معینی بیرون بیایید. دمای اتاق را برای خواب در حد متعادلی قرار دهید.
همچنین از عادت بد در رختخواب کار کردن یا گوشی را چک کردن بپرهیزید. پس از بیدار شدن از رختخواب دور شوید. ماساژ از دیگر گزینه های مناسب برای مقابله با این سندرم است. ماساژ مناسب دست و پا میتواند در کاهش علائم سندرم موثر باشد. حرکت دادن دست گرچه علائم را دور می‌کند، اما موقتی است، بلافصله پس از عدم حرکت دست، علائم بازمیگردند. در نتیجه به دنبال الگوهای منظم ماساژدرمانی بروید.
از کمپرس گرم یا سرد روی دست های خود استفاده کنید زیرا ممکن است برای مدیریت سندرم دست بی قرار مفید باشد. به خاطر داشته باشید که کمپرس سرد یا گرم را برای مدت زمانی طولانی استفاده نکنید زیرا ممکن است موجب بروز جراحت شود.
ورزش منظم را نیز در برنامه روزانه خود قرار دهید. ورزش منظم و علی الخصوص انواع حرکات کششی میتواند در کنترل و کاهش علام سندرم دست بیقرار موثر باشد. حتی اگر قبل از خواب کمی حرکات کششی انجام دهید، میتواند مفید واقع شود.
بیماری زمینه ای را درمان کنید. سندرم دست بیقرار گاهی اوقات به واسطه یک شرایط پزشکی مزمن مانند دیابت، مشکلات کلیوی، یا بیماری پارکینسون شکل می گیرد. درمان این بیماری ها و کنترل خوب می تواند علائم سندرم دست بی قرار را کاهش دهد.
تاکنون گرینه درمانی یا دارویی برای این اختلال توسعه داده نشده است. اما دانشمندان در حال کار برروی درمان‌هایی هستند که علائم را کاهش دهد. افرادی که پس از سکته یا عمل جراحی دچار این اختلال شدهاند ممکن است پس از چندی خوب شوند. این فرآیند ریکاوی برای افرادی که بیماری‌های تحلیل عصبی دارند موفقیت کمتری دارد.
درمان‌های کنترل عضلانی مانند سم بوتولونیوم یا بوتاکس (Botox) یا عوامل مهاری عصبی-ماهیچه‌ای ممکن است بتواند منجر به مدیریت و کاهش علائم سندرم دست بی قرار شود. در برخی موارد بنزودیازپاین (Benzodiazepine) با موفقیت همراه بوده است، اما به نظر می‌رسد تکنیک‌های رفتاری با موفقیت بیشتری همراه باشند.
درمانی جعبه آینه (Mirror box)، تکنیک‌های تراپیِ شناختی، تکنیک‌های رفتاری مبتنی بر یادگیری و تکنیک‌های ادراکی دیداری نیز می‌توانند به مدیریت علائم منجر شود. گاهی اوقات افراد مبتلا درصددند تا با نگه داشتن دستشان بین پاها یا نشستن بر روی دسشتان آن را مهار کنند. برخی دیگر نگه داشتن یک جسم با دست بی قرار را برای جلوگیری از انجام سایر فعالیت‌ها مفید دیده‌اند.
بعضا نیز دیده شده که دستورهای کلامی میتواند به مدیریت و کنترل فعالیت دست بی قرار منجر شود. با این حال این متد ممکن است نتایج بلند مدت نداشته باشد. به احتمال زیاد پزشک معالج درمان‌های فیزیکی را پیشنهاد می‌کند.
بیشتر بخوانید:
- آثار ترک سیگار ؛ با ترک سیگار چه اتفاقاتی برای شما و بدنتان می افتد؟
- ویروس هانتا چیست ؛ همه چیز درباره منشا، علائم، درمان و خطرات هانتا ویروس
- مردم الکل می‌نوشند تا کرونا نگیرند ؛ نوشیدن الکل برای پیشگیری از کرونا باور درستی است؟
.
منبع: healthline
