اگر با بورس سر و کار دارید یا می خواهید وارد آن شوید، با عرضه اولیه هم آشنایی دارید. در این مطلب نحوه خرید عرضه اولیه را آموزش داده‌ایم.
عده زیادی از بوس به عنوان منبع درآمد خود استفاده می کنند و توانسته اند از این مسیر درآمد خوبی را هم کسب کنند. با این حال این موفقیت وابسته به داشتن آشنایی کامل با بورس و موئلفه ها و مفاهیم آن است. یکی از این مفاهیم عرضه اولیه نام دارد. در این مقاله شما را با نحوه خرید عرضه اولیه آشنا می‌کنیم. با تکراتو همراه باشید.
نحوه خرید عرضه اولیه
تعریف عرضه اولیه
برای آنکه با نحوه خرید آنلاین عرضه اولیه آشنا شویم، شاید بد نباشد، ابتدا راجع به عرضه اولیه توضیحاتی بدهیم. عرضه اولیه به زبان ساده، اولین حضور یک شرکت در بازار سرمایه به صورت رسمی است؛ به عبارت دیگر، در عرضه اولیه، سهام یک شرکت برای بار اول در بورس توسط عموم قابل خریداری خواهد بود. یک شرکت برای حضور در بازار بورس، باید مدارک لازم را به سازمان تقدیم و مراحل پذیرش را طی کند تا بتواند مجوز حضور در این بازار را دریافت کند. عرضه های اولیه در سال‌های اخیر در بورس تهران، رونق زیادی پیدا کرده‌اند. دلیل این امر، رشد قیمتی سهم در روزهای اول عرضه و دست یابی به سود بی دردسر برای خریداران است؛ زیرا بسیاری از عرضه های اولیه برای سرمایه گذاران سودده بوده‌اند. با پیشرفت تکنولوژی، معامله در بازار سهام روز به روز آسانتر شده است و افراد دارای سطح دانش کمتر نیز توانسته‌اند به راحتی معاملات خود را انجام دهند. البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که لازم است قبل از ورود به بازار بورس، اطلاعات و دانش کافی کسب شود و باتجربه مفید اقدام به معامله نمایید. عرضه های اولیه معمولاً چندین بار در سال ارائه می‌شوند. به عنوان مثال، در ۸ ماهه نخست سال ۱۳۹۸، ۱۴ عرضه اولیه ارائه شده است.
روش‌های عرضه اولیه
به طور کلی سه روش برای قیمت گذاری و نحوه عرضه اولیه سهام وجود دارد:
- عرضه عمومی به روش ثبت دفتری Book Building
- عرضه عمومی به روش حراج Auction
- عرضه عمومی به روش قیمت ثابت Fixed Price Offering
در روش “ثبت دفتری” که هم اکنون مورد استفاده است، قیمت سهام شرکت طی فرآیندی از طریق بازاریابی، جمع آوری سفارشات خرید و قیمت‌های پیشنهادی و برآورد میزان تقاضا، مشخص می‌شود. سپس کف و سقفی برای قیمت و حجم مشخصی برای سفارش در نظر گرفته می‌شود. از جمله مزایایی که برای این روش می‌توان عنوان کرد، عدالت تخصیص عرضه اولیه است؛ زیرا به هر کد تعداد یکسانی اختصاص می‌یابد و اولویت با کسانی است که قیمت بالاتری را ثبت کرده‌اند. این امر رقابتی را برای رشد قیمتی سهم فراهم و از هرج و مرج جلوگیری می‌کند. این روش چندین سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و نسبت به روش حراج که درگذشته استفاده می‌شد، آسانتر و کم دردسرتر است.
درروش “حراج”، سهام به شخصی تعلق می‌گیرد که بیشترین قیمت را ثبت کرده است. درواقع مزایده‌ای برای فروش سهام برگزار می‌شود. این روش برای عرضه اوراق دولتی و همچنین اوراق خصوصی سازی‌هایی که مجبور هستند تغییر ماهیت مالکیتی سهام بدهند، مفیدتر است.
در “عرضه عمومی به قیمت ثابت”، قیمت ثابت و مشخصی اعلام می‌گردد و خریداران همان قیمت را ثبت می‌کنند. این روش یکی از روش‌های قدیمی عرضه به شمار می‌آید. در برخی کشورها از روش‌های ترکیبی نظیر حراج-عرضه عمومی به روش قیمت ثابت، عرضه عمومی به روش گشایش یا عرضه عمومی به روش ثبت سفارش (روش مرسوم در ایران) استفاده می‌شود.
چگونه سهامی را که عرضه اولیه می‌شود، خریداری کنیم؟
با توجه به اینکه مدتی است از روش ثبت سفارش برای خرید آنلاین عرضه اولیه استفاده می‌شود، به توضیح این روش می‌پردازیم. به منظور عرضه اولیه به روش ثبت سفارش، مدیر عرضه باید حداقل ۷ روز کاری قبل از آغـاز ثبت سفارش، گزارشی شامل اطلاعات مشخصات مدیر عرضه، تاریخ ثبت سفارش، کـف قیمـت و دامنه قیمت در ثبت سفارش، تعداد سهام قابل عرضه و سـقف تعهـد خریـد، اعضـای گـروه متعهدین و تعهدات ایشان را مطابق فرم بورس پـس از تأییـد ناشـر پذیرفته شده، سـهامداران عمـده عرضه کننده و مدیر عرضه به بورس ارسال نماید. بورس، پس از موافقت با عرضه اولیه، این اطلاعـات را در اطلاعیه عرضه اولیه قید می‌کند و حداقل ۲ روز کاری قبل از ثبت سفارش منتشر می‌نماید (دامنه قیمت نمی‌تواند بیشتر از ۲۰ درصد بالاتر از کف قیمت پیشنهادی باشد). پس از انتشار اطلاعیه عرضه اولیه و مشخص شدن زمان عرضه اولیه، باید منتظر اعلام ساعت دقیق در روز عرضه از طریق اطلاعیه‌های پیام ناظر بازار باشیم. پس از آنکه زمان دقیق عرضه اولیه مشخص شد، می‌توانیم با مراجعه به صفحه آنلاین کارگزاری که در آن معامله می‌کنیم، سفارش خود را ثبت کنیم. مزیت روش ثبت سفارش آن است که نیازی نیست خریداران سهام، در یک لحظه سفارش را وارد سیستم کنند و نوبت ارسال سفارش مهم نیست. حجم ارسالی نیز میزان مشخصی است و هر کد معاملاتی بیش از حجم اعلام شده نمی‌تواند سهم بخرد. نکته مهم دیگر آن است که هر کد معاملاتی در هر عرضه اولیه فقط یک بار می‌تواند ثبت سفارش داشته باشد. آنچه در این روش اهمیت دارد، قیمت ثبت شده است.
بیشتر بخوانید:
- آزاد شدن خرید و فروش سهام عدالت به چه معناست؟
- تنها 2 روز تا پایان مهلت پذیره نویسی سهام دولتی (بدون نیاز به کد بورسی)
- بهترین کانال های بورس تلگرام ؛ آشنایی با بهترین کانال‌های آموزش، سیگنال سهام و اخبار بازار سرمایه
- نحوه گرفتن کد بورسی چگونه است؟
هرچه قیمت ثبت شده به قیمت کشف شده نزدیکتر باشد، احتمال تخصیص سهم به سهامدار بیشتر است. به عنوان مثال در عرضه اولیه “وآوا” بازه قیمتی ۲۱۰ تا ۲۱۶ تومان اعلام شد. قیمت کشف شده ۲۱۶ تومان بود. شخصی که سقف قیمتی را مدنظر قرار داد و ثبت سفارش را انجام داد، موفق به خرید این سهم شد. طبق تجربیات، با توجه به خیل عظیم شرکت کنندگان در عرضه اولیه و رقابت تنگانگ، بهتر است سقف قیمتی مدنظر باشد تا خرید انجام شود؛ بنابراین کسانی که قیمت خرید را در حداکثر قرار ندهند به احتمال زیاد صاحب سهام نخواهند شد. در مورد بازه زمانی ثبت سفارش نیز، دست سهامدار باز گذاشته می‌شود تا با دقت و آرامش سفارش خود را ثبت نماید. به عنوان مثال اگر بازه زمانی اعلام شده بین ۱۰ صبح تا ۱۲ باشد، سهامدار در فاصله این ۲ ساعت می‌تواند به سامانه آنلاین خود مراجعه کند و حجم و قیمت مدنظر خود را ثبت کند. قبل و بعد از این زمان، وی مجاز به ثبت سفارش نیست و خریدی صورت نمی‌گیرد. اختصاص سهم در عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ دیگر براساس اولویت زمانی ثبت سفارش نیست. شخصی که در ساعت ۱۰ سفارش را ثبت کرده نسبت به کسی که ساعت ۱۲ ثبت سفارش را انجام داده، هیچ اولویتی در تخصیص سهام ندارد. در مورد چگونگی تخصیص سهام چند حالت ممکن است پیش بیاید:
- وضعیت اول – در صورتی که حجم کل سفارشات، در سقف قیمت، از تعداد سهام قابل‌عرضه بیشتر باشد.
قیمت پایانی سهم همان سقف قیمت خواهد بود، ولی نحوه تخصیص به کدهای افراد به این صورت است که تعداد حداقلی را مشخص، و از اولین تا آخرین سفارش، عرضه انجام و دوباره از ابتدا تا انتها تکرار می‌شود تا میزان سهم مشخص به اتمام برسد؛ مثلاً اگر محدودیت حجمی ۱۰۰۰ سهم باشد و ۲۰۰۰۰ کد داشته باشیم، حداقل حجمی تعیین می‌شود (100 تا)، به همه کدها ابتدا ۱۰۰ عدد سهم داده می‌شود و آن قدر این کار انجام می‌شود تا سهام‌ها تمام شوند. پس در این مرحله اگر قیمت کف را انتخاب کرده باشید به شما سهمی تعلق نمی‌گیرد.
- وضعیت دوم – در صورتی که حجم کل سفارشات ثبت شده برابر با تعداد سهام قابل عرضه باشد.
در این شرایط براساس اولویت قیمتی از بالاترین تقاضا تا کف قیمتی عرضه می‌شود و قیمت پایانی به همان روش میانگین موزون قیمت تخصیص یافته در بازار عادی خواهد بود.
- وضعیت سوم – در صورتی که حجم کل سفارشات ثبت شده در دامنه قیمت، بیشتر از تعداد قابل عرضه باشد.
در این شرایط ابتدا با توجه به اولویت سفارشات براساس قیمت آنها، سهم‌ها از بالاترین قیمت به سمت پایینترین قیمت عرضه می‌شوند، سپس اگر در پایینترین قیمت، حجم سفارشات بیش از تعداد سهام باقیمانده باشد دقیقاً به روشی که در وضعیت اول اشاره شد، سهام باقیمانده با حداقلی مشخص اختصاص می‌یابد.
- وضعیت چهارم – در صورتی که حجم کل سفارشات ثبت شده کمتر از تعداد کل سهام قابل‌عرضه باشد.
ولی به گونه‌ای باشد که پس از اعمال تمام یا بخشی از تعهد خرید، کل سهام قابل عرضه معامله شود، در صورتی که ایفای تعهد خرید حداقل به میزان ۵۰ درصد کل تعهد و بیش از ۱۰ درصد کل سهام قابل‌عرضه باشد، قیمت عرضه معادل قیمت کف خواهد بود. اگر حجم خریدار از تعداد سهام قابل عرضه کمتر باشد، سهم باقیمانده را متعهد خرید باید خریداری نماید.
- وضعیت پنجم – در صورتی که حجم کل سفارشات ثبت شده در عرضه اولیه به اندازه‌ای کم باشد.
با اعمال تعهد خرید هم کل سهام قابل عرضه معامله نشود، عرضه انجام نمی‌شود. در این صورت عرضه شکست خورده و باید با قیمت پایینتری مجدداً اطلاعیه عرضه اعلام گردد. حال که شمای کلی از عرضه اولیه، روش‌های آن و جزئیات ثبت سفارش ارائه شد. قدم به قدم به نحوه خرید آنلاین عرضه اولیه سهام می‌پردازیم.
- قدم اول: مطالعه اطلاعیه خرید آنلاین عرضه اولیه
معمولاً اطلاعیه‌های عرضه اولیه از طریق سایت سازمان یا فرابورس اطلاع رسانی می‌شوند. نکاتی که لازم است در این اطلاعیه به آن توجه کنید، حداکثر حجم سفارش، بازه قیمتی و تاریخ عرضه اولیه است.
- قدم دوم: اطلاع از زمان دقیق خرید آنلاین عرضه اولیه
در روز موعود، از طریق سایت www.tsetmc.com و مطالعه پیام‌های ناظر بازار می‌توانید از بازه زمانی مورد نظر برای ثبت سفارش اطلاع پیدا کنید. اطلاعیه‌های ناظر بازار به شکل یک اعلام کوچک در گوشه سمت چپ و پایین صفحه نمایش داده می‌شود. البته از طریق سامانه آنلاین خود نیز می‌توانید اطلاعات پیام ناظر را ببینید.
- قدم سوم: بررسی موجودی حساب آنلاین
با دانستن حجم درخواستی و بازه قیمتی اعلام شده، می‌توانید مبلغ تقریبی مورد نیاز جهت خرید آنلاین عرضه اولیه سهام را محاسبه نمایید و حساب خود را به آن میزان شارژ کنید. بدین صورت که حجم مورد نظر را در سقف قیمت درخواستی ضرب نمایید. البته این مبلغ بدون احتساب کارمزد است و برای محاسبه دقیقتر لازم است از ماشین حساب بورسی استفاده نمایید. بهتر است افزایش موجودی را، به روز عرضه اولیه موکول نکنید و در روزهای پیشین این کار را انجام دهید؛ زیرا با توجه به رقابت زیاد شرکت کنندگان، احتمال شلوغی آنلاین‌ها و اتلاف وقت برای شارژ حساب وجود دارد. عده‌ای از سهامداران، از طریق فروش سهام دیگر با افزایش موجودی در همان روز عرضه اولیه، قصد فراهم کردن موجودی مورد نیاز را دارند که بهتر است این کار را انجام ندهند.
- قدم چهارم: ثبت سفارش
با توجه به امکانات سامانه معاملاتی، ثبت سفارش متفاوت است. در برخی از سامانه‌های معاملاتی، گزینه خرید آنلاین عرضه اولیه وجود دارد که شما با کلیک روی آن می‌توانید، حجم موردنظر و قیمت مورد نظر را ثبت کنید. در سایر سامانه‌های معاملاتی، لازم است از گزینه جستجو استفاده نمایید، نماد شرکت مورد نظر را برای خرید آنلاین عرضه اولیه تایپ کنید، مانند دیگر معاملات سهام، قیمت و حجم را وارد کنید و ثبت نهایی را انجام دهید. پس از ارسال سفارش، باید پیغام موفقیت آمیز بودن ارسال سفارش را ببینید. برای اطمینان از ارسال شدن سفارش، می‌توانید لیست سفارشات را بررسی کنید. با بستن صفحه آنلاین، سفارش شما باقی می‌ماند و مشکلی برای آن پیش نمی‌آید.
- قدم پنجم: بررسی نتیجه
معمولاً، تخصیص سهام عرضه اولیه تا ساعت ۱۶ همان روز پایان می‌یابد و شما با مراجعه به پنل معاملاتی خود می‌توانید سفارش معامله شده خود را مشاهده نمایید. در روش ثبت سفارش، به هر نفر حجم مشخصی تخصیص می‌یابد بنابراین با افزایش تعداد شرکت کنندگان از سهمیه هر شخص کاسته خواهد شد و الزاماً به میزان حداکثر حجم ثبت شده، تخصیص صورت نمی‌گیرد.
سایر نکات مربوط به خرید آنلاین عرضه اولیه
روشی که بیان شد، خرید آنلاین عرضه اولیه به روش آنلاین از طریق ثبت سفارش بود. البته روش‌های دیگری نیز وجود دارد. در برخی سامانه‌های معاملاتی، صرفاً لازم است به اندازه مورد نیاز برای عرضه اولیه در حساب شما موجودی باشد تا به صورت خودکار خرید انجام شود؛ بنابراین نیازی نیست مراحل بالا طی و ثبت سفارش انجام شود. همچنین شما قادر خواهید بود با ثبت سفارش آفلاین، از کارگزار بخواهید عرضه اولیه را برای شما بخرد. این کار را می‌توانید در روزهای قبل از عرضه اولیه با ثبت در سامانه معاملاتی انجام دهید.
معمولا خرید عرضه اولیه برای همه سرمایه گذاران از جذابیت بالایی برخوردار است، چرا که سهامی که عرضه اولیه می‌شود قیمتشان از ارزش ذاتی شرکت پایینتر است و به همین دلیل مورد استقبال قرار می‌گیرد. از طرفی این دیدگاه در سرمایه گذاران وجود دارد که شرکت‌هایی که عرضه اولیه می‌شوند، رشد بالایی دارند و به همین دلیل بعد از عرضه از فروش سهام خود صرف نظر می‌کنند و از آنجایی که فروشنده در سهم وجود ندارد و سهامدار عمده هم الزامی برای فروش سهام خود در روزهای پس از عرضه اولیه ندارد، به همین دلیل معمولا قیمت عرضه های اولیه به شدت افزایش می‌یابد. البته شرکت‌هایی معدودی هم بوده‌اند که قیمتشان رشد چندانی نداشته است. به همین دلیل همه سرمایه گذاران اقدام به خرید عرضه های اولیه در بازار سرمایه می‌کنند. از طرفی زمانی که شرایط بازار صعودی باشد و نقدینگی بازاری هم در بازار وجود داشته باشد، ورود عامه مردم به بازار سرمایه بیشتر می‌شود و به همین دلیل تقاضا برای خرید شرکت‌هایی که عرضه اولیه می‌شوند، بیشتر می‌شود.
بوک بیلدینگ در خرید عرضه اولیه به چه معناست؟
عرضه های اولیه معمولا دو روز قبل از تاریخ عرضه شدن در سایت بورس و یا فرابورس اطلاع رسانی می‌شوند. در اطلاعیه‌ای که توسط شرکت منتشر می‌شود، بازه قیمتی و تعداد سهامی که هر سرمایه گذار قادر به خرید آن است نیز اطلاع رسانی می‌شود. عرضه های اولیه به روش بوک بیلدینگ (book building ) انجام می‌شود، بدین صورت که هر شخصی در ابتدا در سامانه معاملاتی خود سفارش را ثبت می‌کند و پس از پایان زمان عرضه، سهامی که قرار به عرضه آن است، بین همه شرکت کنندگان به یک نسبت تقسیم می‌شود. حال فرض کنید که حداکثر تعداد قابل سفارش توسط شرکت ۳۰۰ سهم اعلام شود، ولی شما وجه کافی برای خرید این تعداد سهم نداشته باشید و در کل ۲۰۰ سهم سفارش دهید. اگر سهام عرضه شود و به هر کد ۲۰۰ سهم اختصاص یابد، به شما هم ۲۰۰ سهم می‌رسد و فرقی بین شما و کسی که سفارش ۳۰۰ سهمی در سامانه وارد کرده است، نیست.
بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه چه زمانی است؟
تعیین بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه مهمترین سوال در بین سرمایه گذاران پس از خرید عرضه اولیه است. از آنجا که سهم به قیمت مناسبی عرضه می‌شود، معمولا رشد قیمت آن در طی چند روز اتفاق می‌افتد و به همین دلیل تمایلی برای فروش سهم در ابتدا وجود ندارد. اما برای سرمایه گذارانی که اطلاع درستی از ارزش سهم ندارند، بهتر است که در صورت عرضه شدن صف خرید، سهم خود را نیز به فروش برسانند. با این حال گاهی اوقات در شرایط صعودی بازار می‌بینیم که کل سهامی که عرضه شده است، توسط سرمایه گذاران دیگر خریداری می‌شود و به اصطلاح سهم رالی صعودی جدیدی را شروع می‌کند و ممکن است پس از آن نیز رشد خوبی را تجربه کند. در این حالت سرمایه گذار باید روند تابلوخوانی در عرضه اولیه را کامل بداند.
بیشتر بخوانید:
- بهترین کتاب های آموزش بورس ؛ آشنایی با منابع آموزشی بورس و بازارهای مالی
- فیروزه پلت، شبه بورسی برای استارتاپ‌های ایرانی؟
- راهنمای کامل ثبت نام در سامانه سجام بورس ؛ سامانه سجام چیست؟
.
منبع: تکراتو
